"มีความสุขที่ได้เห็นหน้าเขา ได้มองหน้าเขา ห่างกันแป๊บเดียวก็คิดถึง หนูรักเขามาก" ด.ญ.ลานดาว (นามสมมุติ) พูดถึงลูกสาววัย 1 เดือน 12 วันอย่างมีความสุข แต่ก็เป็นความสุขที่มาพร้อมกับความเหน็ดเหนื่อย เพราะการเป็นแม่คนในวัย 14 ปีนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย
ลานดาวเป็นแม่วัยใสมือใหม่ที่ยังคงต้องปรับตัวและเรียนรู้การดูแลทารกตลอดเวลา
ย้อนไปเมื่อ 9 เดือนก่อน ลานดาววัย 14 ปี ตั้งครรภ์กับแฟนหนุ่มที่อายุมากกว่าเธอ 1 ปี จากการขาดความรู้เรื่องการคุมกำเนิด หลังรู้ว่าตั้งครรภ์ ครอบครัวของแฟนหนุ่มปฏิเสธความรับผิดชอบอย่างสิ้นเชิง รวมทั้งเสนอให้เธอยุติการตั้งครรภ์ แต่ลานดาวและแม่ของเธอไม่สามารถทำตามข้อเสนอนั้นได้
"แม่ของหนูให้เก็บลูกไว้ ซึ่งเป็นความคิดเดียวกับหนู หนูคิดว่ามันบาปและลูกไม่ได้ผิดอะไร มันผิดที่หนู 2 คนที่ทำให้เขาเกิดมา"
ระหว่างตั้งครรภ์ไตรมาสสุดท้าย ลานดาวได้อาศัยอยู่ที่บ้านพักฉุกเฉินตามคำแนะนำของนักสังคมสงเคราะห์ เพื่อฟื้นฟูสภาพจิตใจและเตรียมความพร้อมสำหรับหน้าที่แม่ ตั้งแต่หลังคลอดลานดาวย้ายมาอยู่กับแม่ที่เข้าใจและให้อภัยเธอได้ทุกอย่าง แม้ก่อนหน้านี้แม่จะรู้สึกผิดหวังและเสียใจกับสิ่งที่เกิดขึ้น
ลานดาวเลี้ยงลูกเองทั้งกลางวันและกลางคืนโดยมีแม่คอยให้ความช่วยเหลือ ทุกวันเธอจะพยายามหาข้อมูลการเลี้ยงลูกเพิ่มเติมจากอินเทอร์เน็ต
"เป็นแม่มันยากและเหนื่อยมาก บางทีควบคุมอารมณ์ของตัวเองไม่ได้ จะหงุดหงิดเวลาลูกร้องไม่ยอมหยุด ต้องบอกตัวเองให้อดทนและต้องมีความรับผิดชอบมากกว่าเดิม" เธอเล่าความรู้สึก
ลานดาวเสียใจกับความผิดพลาดของตัวเอง เพราะการเป็นคุณแม่วัยใสได้ทำลายความฝันในการเรียนต่อระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายของเธอไปแล้ว ซึ่งเธอคงต้องเปลี่ยนไปเรียนต่อสายอาชีพ เพราะสามารถบริหารจัดการเวลาให้เหมาะสมกับการเลี้ยงลูกได้
"หนูอยากเรียนต่อ อยากมีงานทำ หนูต้องเลี้ยงลูก แม้ความฝันในการเรียนด้านการบริหารในระดับมหาวิทยาลัยของหนูจะน้อยลงแล้ว แต่หนูยังอยากเรียน เพื่อให้มีวุฒิการศึกษาไปสมัครงานดีๆ ได้"
ในโอกาสวันแม่แห่งชาติ ลานดาวบอกว่า เธออยากขอโทษแม่ที่ทำตัวไม่ดีและดื้อ
"ขอโทษที่แม่บอกอะไรไม่เคยฟัง ขอโทษทุกๆ อย่างที่เคยทำผิดมา วันแม่ปีนี้ก็ขอให้แม่มีสุขภาพแข็งแรงอยู่กับหนูละหลานไปนานๆ หนูรักแม่มาก"
ลานดาวเป็นแม่วัยใสที่ได้รับการเยียวยาด้านจิตใจอย่างรวดเร็วจากบ้านพักฉุกเฉิน จึงทำให้เธอสามารถเดินหน้าต่อไปได้อย่างมีจุดหมาย ซึ่งต่างจากแม่วัยใสที่อยู่อย่างโดดเดียวและไร้ที่พึ่ง
น.ส.จิตติมา ภาณุเตชะ ผู้จัดการมูลนิธิสร้างความใจเรื่องสุขภาพผู้หญิง (สคส.) กล่าวว่าในความรู้สึกลึกๆ ของแม่วัยใสทุกคนมักจะโทษตัวเอง ตำหนิตัวเองว่าเป็นคนไม่ดี ชีวิตล้มเหลว เนื่องจากเขาทำผิดที่มีเพศสัมพันธ์ หลายคนจึงพยายามแก้ไขปัญหาด้วยตัวเองจนนำไปสู่การเสียชีวิตจากการทำแท้งเถื่อน ซึ่งสิ่งที่พวกเขาต้องการคือ คนรับฟังเขาอย่างใจ ไม่ตัดสินและไม่ซ้ำเติมในสิ่งที่เกิดขึ้น เพื่อให้แม่วัยใสตั้งหลักในการดำเนินชีวิตต่อไปได้
"ถ้าแม่วัยใสไม่สามารถตั้งหลักในการดำเนินชีวิตได้ ก็จะนำไปสู่ความสูญเสียโอกาสในหลายๆด้านทั้งการศึกษาและอาชีพ หลายคนอยากพิสูจน์ความรักของตัวเองด้วยการมีความสัมพันธ์ใหม่จนเกิดภาวะท้องซ้ำ และนำไปสู่ปัญหาเดิมๆ เวียนกันไป" น.ส.จิตติมากล่าว
ผู้จัดการ สคส.ให้ความเห็นเพิ่มเติมว่า พระราชบัญญัติการป้องกันและแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น พ.ศ.2559 ที่มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 29 ก.ค.2559 ถือเป็นธงสำคัญที่จะทำให้สังคมหันมาสนใจเรื่องท้องวัยรุ่น
อย่างไรก็ตาม การมีกฎหมายเพียงอย่างเดียวย่อมไม่สามารถแก้ปัญหาการตั้งครรภ์ในวัยรุ่นหรือพัฒนาคุณภาพชีวิตของคุณแม่วัยใสได้ หากแต่ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องยังต้องสร้างรูปธรรมในการป้องกันการท้องไม่พร้อมและการให้ความช่วยเหลือเด็กสาวที่ประสบปัญหาเพื่อให้เธอและลูกก้าวเดินต่อไปได้ เช่น ควรจัดโรงเรียนพิเศษที่เอื้อต่อการศึกษาของแม่วัยใส และสวัสดิการสังคมด้านต่างๆ เพื่อให้แม่วัยใสมีโอกาสทำงานหรือเรียนหนังสือพร้อมไปกับทำหน้าที่แม่ได้
จุฑาภรณ์ กัณหา ผู้สื่อข่าวไทยพีบีเอสออนไลน์ รายงาน