เปิดปม : บ่อนบุญบั้งไฟ "ประเพณี" หรือ "สนามเดิมพัน"

รับเหมาจัดงานบุญบั้งไฟ ตั้งสนามพนันเคลื่อนที่

การจัดงานประเพณีบุญบั้งไฟในภาคอีสานหลายแห่งนั้นหมู่บ้านมิใช่ผู้จัดงาน หากแต่มีนายหน้าจากสนามพนันเคลื่อนที่เข้าไปติดต่อคณะกรรมการจัดงานบั้งไฟตามหมู่บ้านต่างๆ โดยเสนอจำนวนเงินหลักแสนบาทเป็นค่าตอบแทน เมื่อตัวแทนคณะกรรมการจัดงานบั้งไฟของหมู่บ้านตอบตกลงจะมีการทำประชาคม และคณะกรรมการจัดงานบุญบั้งไฟจะนำมตินี้ไปยื่นขอใบอนุญาตจัดงานประเพณีบุญบั้งไฟกับทางอำเภอ ซึ่งเป็นขั้นตอนตามประกาศของจังหวัดต่างๆ ที่เกิดขึ้นภายใต้คำสั่ง คสช.ที่ 27/2559 เรื่อง มาตรการป้องกันและแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนจากการจุดและปล่อยบั้งไฟ พลุ ตะไล โคมลอย โคมไฟ โคมควัน หรือวัตถุอื่นใดที่คล้ายคลึงกัน

นักพนันกับเงินเดิมพันพนันบั้งไฟ

"สนามพนันเคลื่อนที่" จึงเป็นธุรกิจที่ชุมชนไม่ได้มีส่วนร่วมในงานบุญเท่าใดนัก เพราะมีหน้าที่เพียงขออนุญาตจัดงานเท่านั้น ส่วนการจัดเตรียมพื้นที่ร้านค้า พื้นที่จอดรถ และพื้นที่ชมบั้งไฟ เป็นการบริหารจัดการของผู้รับเหมาทั้งสิ้น

รายได้ของผู้รับเหมาจัดงานบั้งไฟเพื่อทำสนามพนันเคลื่อนที่ จะได้จากค่าจอดรถ ค่าเช่าเก้าอี้ และร่มกันแดดเพื่อชมบั้งไฟ ค่าเช่าร้านค้า ค่าวินมอเตอร์ไซค์รับจ้าง และมีทีมงานของผู้รับเหมาเปิดรับเงินเดิมพันพนันบั้งไฟจากเซียนพนันที่มาจากทุกสารทิศ

ศิริพร ยอดกมลศาสตร์ ผู้จัดการศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน ให้ข้อมูลว่า พื้นที่ภาคอีสานใต้มีผู้รับเหมาจัดสนามพนันบุญบั้งไฟเจ้าใหญ่ 3 รายที่แข่งขันกันในธุรกิจนี้ บางเจ้าถึงกับข้ามไปจัดสนามพนันบั้งไฟในพื้นที่แนวตะเข็บชายแดนประเทศไทย-กัมพูชา ระหว่างที่ประเทศไทยไม่มีงานประเพณีบุญบั้งไฟ

คุมบั้งไฟกระทบช่างทำ ยอดซื้อลดรายได้หด

ค่ายบั้งไฟกุ้งอีสาน อ.เมืองศรีสะเกษ จ.ศรีสะเกษ เป็นค่ายบั้งไฟที่ก่อตั้งมานานกว่า 30 ปี นายเสน่ห์ พันธุ เจ้าของค่ายบั้งไฟแห่งนี้บอกว่า ค่ายของเขาสามารถทำสถิติจุดบั้งไฟให้ลอยอยู่บนฟ้าได้นานกว่า 400 วินาที จนได้รับรางวัลชนะเลิศ ถ้วยรางวัลระดับตำบลที่ ต.หนองขุนใหญ่ อ.หนองพอก จ.ร้อยเอ็ด

ในปีนี้ ทีมบั้งไฟค่ายกุ้งอีสานขมักเขม้นทำบั้งไฟแสน หรือบั้งไฟขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 นิ้ว ส่งเข้าแข่งขันในรายการนี้อีกครั้ง เพื่อป้องกันแชมป์ นายเสน่ห์บอกว่า แม้ความตั้งใจของค่ายบั้งไฟแต่ละแห่งคือแข่งขันให้บั้งไฟของตัวเองขึ้นสูงๆ และอยู่บนฟ้านานที่สุด แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าช่างทำบั้งไฟ ผลิตบั้งไฟขึ้นเพื่อการพนัน เพราะการวัดฝีมือช่างทำบั้งไฟขึ้นอยู่กับผลงาน หากขึ้นได้สูง ทำเวลาได้ดี หมู่บ้านต่างๆ ก็จะเชื่อมั่นในฝีมือและสั่งซื้อบั้งไฟจากค่าย เมื่อถึงหน้าเทศกาลงานบุญบั้งไฟในปีถัดมา

เข้าสู่ปีที่สองแล้วที่ค่ายบั้งไฟกุ้งอีสาน ไม่ได้ส่งบั้งไฟขายให้กับหมู่บ้านต่างๆ ใน จ.ศรีสะเกษ เนื่องจากประกาศจังหวัดศรีสะเกษ ปี 2559 ซึ่งควบคุมการจุดบั้งไฟระบุว่า อนุญาตให้จุดบั้งไฟขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 3 นิ้ว และจำนวนไม่เกิน 12 บั้งต่อวัน ส่งผลให้ลูกค้าปัจจุบันของค่ายบั้งไฟกุ้งอีสานเป็นกลุ่มหมู่บ้านใน จ.ยโสธร และ จ.ร้อยเอ็ด ซึ่งยังได้รับอนุญาตให้จุดบั้งไฟแสนหรือบั้งไฟที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 นิ้ว

ค่ายบั้งไฟกุ้งอีสานกำลังผลิตบั้งไฟแสน

นอกจากนี้ ประกาศฉบับดังกล่าวยังระบุว่า การจุดบั้งไฟทำได้ในช่วง พ.ค. - มิ.ย.เท่านั้น จากเดิมที่ทำได้ในช่วงเทศกาลงานประเพณีบุญบั้งไฟ ซึ่งตรงกับเดือน 6 ถึง เดือน 7 ตามปฏิทินจันทรคติ

การลดจำนวนวันจัดงานและจำกัดจำนวนการจุดบั้งไฟ ส่งผลให้ยอดสั่งซื้อบั้งไฟแสนจาก จ.ศรีสะเกษหายไปทันที ในปีนี้ค่ายบั้งไฟกุ้งอีสานมียอดสั่งซื้อบั้งไฟไม่ถึง 20 บั้ง รายได้หายไปมากกว่า 6 แสนบาท จากเดิมที่ผลิตบั้งไฟแสนได้ปีละมากกว่า 50 บั้ง

แม้ จ.ศรีสะเกษ จะกำหนดให้จุดบั้งไฟขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกินสามนิ้วเท่านั้น แต่ไม่ได้ทำให้ค่ายบั้งไฟที่ผลิตบั้งไฟขนาดเล็กมีรายได้ที่ดีขึ้น นายบุญเล่ง มักสมาน เจ้าของค่ายบั้งไฟประตูเมือง อ.เมืองศรีสะเกษ จ.ศรีสะเกษ ที่รับทำบั้งไฟขนาดไม่เกิน 3 นิ้ว บอกว่าครอบครัวของเขาอาจต้องจบอาชีพนี้ หลังจากการจำกัดจำนวนจุดบั้งไฟได้ไม่เกินวันละ 12 บั้ง ตามข้อบังคับของประกาศจังหวัดศรีสะเกษทำให้ยอดสั่งทำลดลง กระทบกับรายได้

นายบุญเล่งบอกว่า จากเดิมที่เคยมีรายได้ปีละ 400,000 บาท จากการทำบั้งไฟขนาดเล็กเพื่อขายให้กับชาวบ้านที่ซื้อไปแก้บนหรือบูชาวิญญาณบรรพบุรุษตามความเชื่อท้องถิ่น ในปีนี้รายได้ของครอบครัวเขาลดลงเหลือเพียง 100,000 บาทเท่านั้น เงินจำนวนนี้ยังไม่ได้หักค่าต้นทุนทำบั้งไฟจากการซื้อดินประสิว ท่อน้ำพีวีซี และอุปกรณ์อื่นๆ

ผู้ว่าฯ ยืนยันไม่เปลี่ยนแปลงประกาศคุมบั้งไฟ

จ.ศรีสะเกษเป็นจังหวัดทางภาคอีสานใต้ที่มีปัญหาบ่อนพนันบั้งไฟมาโดยตลอด จนการแก้ไขปัญหาการพนันกลายเป็นหนึ่งในนโยบายสำคัญของจังหวัด

หลังจากจังหวัดใช้ข้อบังคับที่เข้มงวด ทั้งการจำกัดขนาดและจำนวนบั้งไฟ ปัจจุบันพบว่าผู้เล่นพนันบั้งไฟโยกย้ายจาก จ.ศรีสะเกษ ไปยังจังหวัดใกล้เคียงอย่าง จ.ร้อยเอ็ด จ.ยโสธร ขณะที่ส่วนหนึ่งโยกย้ายไปยังประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งเปิดให้เดิมพันบั้งไฟเกือบตลอดทั้งปี

นายธวัช สุระบาล ผู้ว่าราชการจังหวัดศรีสะเกษ ยืนยันว่า จะไม่เปลี่ยนแปลงประกาศจังหวัด เพราะมองว่าประกาศจังหวัดมีเงื่อนไขเข้มงวดที่สุดเมื่อเทียบกับจังหวัดอื่นๆ ในภาคอีสานใต้ เป็นตัวแปรสำคัญที่ทำให้ปัญหาการพนันในประเพณีงานบุญบั้งไฟลดจำนวนลงอย่างเป็นรูปธรรม และยังไม่พบรายงานอุบัติเหตุและการเล่นพนันบั้งไฟในปีนี้

สำหรับผลกระทบที่เกิดขึ้นกับค่ายบั้งไฟนั้น ผู้ว่าราชการจังหวัดศรีศะเกษให้ความเห็นว่าผู้ประกอบการต้องปรับตัว เพราะการกำหนดให้จุดบั้งไฟขนาดไม่เกิน 3 นิ้ว และไม่เกิน 12 บั้งต่อวัน ก็เพื่อคงประเพณีดั้งเดิมของชุมชน ไม่ใช่เน้นการแข่งขันขนาดบั้งไฟและความสูง ซึ่งส่งผลให้ค่ายบั้งไฟต่างๆ แข่งขันกันอัดขนาดดินประสิวลงไปในท่อบั้งไฟ จนอาจเกิดอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สิน

ป้ายประกาศห้ามเล่นการพนันในงานบุญบั้งไฟ

ไม่ใช่ จ.ศรีสะเกษเท่านั้นที่ออกประกาศจังหวัดเพื่อควบคุมการจุดบั้งไฟ แต่ทุกจังหวัดทั่วประเทศต่างออกประกาศในลักษะเดียวกัน ต่างกันเพียงเงื่อนไขบางข้อเท่านั้น เช่น จ.ร้อยเอ็ด จ.ยโสธร ที่มีชื่อเสียงงานบุญบั้งไฟ ก็ออกประกาศควบคุมขนาดบั้งไฟและจำนวนการจุด รวมถึงห้ามขานเวลาเว้นแต่เป็นรายการแข่งขันที่ทางอำเภออนุญาตให้จัดขึ้น

ประกาศจังหวัดในเรื่องดังกล่าว เกิดขึ้นตามคำสั่ง คสช.ที่ 27/2559 เรื่อง มาตรการป้องกันและแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนจากการจุดและปล่อยบั้งไฟ พลุ ตะไล โคมลอย โคมไฟ โคมควัน หรือวัตถุอื่นใดที่คล้ายคลึงกัน ซึ่งเป็นการออกคำสั่งโดยอาศัยอำนาจตามมาตรา 44 ในปี 2559 โดย พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา

คาดวงเงินเดิมพันลดลงกว่าครึ่ง หลังคุมบั้งไฟ

ศิริพร ยอดกมลศาสตร์ ผู้จัดการศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน ให้ข้อมูลว่า ผลการศึกษาของศูนย์ศึกษาปัญหาการพนันในปี 2555 พบว่า ภาคอีสานใต้มีเงินพนันบั้งไฟหมุนเวียนประมาณ 42,000 ล้านบาท ปัจจุบันหลังจากมีคำสั่ง คสช.ที่ 27/2559 และประกาศจังหวัดต่างๆ ออกมาควบคุมการจัดงานบั้งไฟ ทำให้ปีนี้ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนันคาดว่า เงินเดิมพันหมุนเวียนในบ่อนบั้งไฟภาคอีสานใต้ อาจลดลงไปเกือบครึ่ง เหลือเงินเดิมพันหมุนเวียนประมาณ 20,000 ล้านบาท เนื่องจากมีจำนวนวันในการจุดบั้งไฟลดลงจากเดิม 122 วัน เหลือเพียง 52 วัน และบางแห่งงดจัดงานบุญบั้งไฟเนื่องจากจุดบั้งไฟแสนไม่ได้ ผู้เล่นพนันขาจรในท้องถิ่นจึงงดเล่นพนันไปโดยปริยาย

รับชมรายการเปิดปม ตอนบ่อนบุญบั้งไฟ ย้อนหลังได้ที่ http://program.thaipbs.or.th/PerdPom/episodes/53174