ความรุนแรงจากไฟป่าทำให้มีผู้เสียชีวิตอย่างน้อย 23 คน และสูญหายอีก 6 คน (ตัวเลข ณ วันที่ 5 ม.ค.2563) ขณะที่พื้นที่ที่ได้รับผลกระทบมากที่สุดคือ รัฐนิวเซาท์เวลส์ และรัฐวิคตอเรีย ทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศ ไฟป่าเผาผลาญพื้นที่ไปแล้วไม่ต่ำกว่า 30 ล้านไร่ ส่งผลให้เกิดฟ้าผ่าในขณะที่ไม่มีฝนตก (Dry Lightning) หรือ ฟ้าผ่าแห้ง ยิ่งเติมเชื้อไฟจนทำให้สถานการณ์เลวร้ายมากขึ้น
ความรุนแรงของไฟป่าสร้างความเสียหายให้อาคารบ้านเรือนในรัฐนิวเซาท์เวลส์ 1,365 หลัง และจำนวนบ้านเรือนที่ได้รับความเสียหายน่าจะเพิ่งสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง มหาวิทยาลัยซิดนีย์ คาดการณ์ว่า ไฟป่าในรัฐนิวเซาท์เวลส์ ตั้งแต่เดือน ก.ย.ปีที่แล้ว คร่าชีวิตสัตว์ป่ากว่า 480 ล้านตัว สาเหตุการตายมีทั้งไฟคลอกไปจนถึงขาดแคลนอาหาร
“IOD” สาเหตุคลื่นความร้อนซ้ำเติมวิกฤตไฟป่า
ปรากฏการณ์ Indian Ocean Dipole (IOD) หรือ Indian Niño เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิผิวน้ำทะเลของฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออก บริเวณแถบเส้นศูนย์สูตรของมหาสมุทรอินเดีย ตามปกติปรากฏการณ์นี้จะมี 3 แบบ คือ
1. Neutral
2. Positive
3. Negative
สภาพอากาศร้อนจัดในออสเตรเลีย เป็นผลมาจากปรากฏการณ์ “Positive IOD” เมื่อลมตะวันตกอ่อนกำลังและลมตะวันออกพัดน้ำอุ่นไปฝั่งตะวันตกของมหาสมุทรอินเดียมากขึ้น ทำให้ผิวน้ำมีอุณหภูมิสูงกว่าปกติ ขณะที่น้ำเย็นจากชั้นน้ำลึกใต้มหาสมุทรจะไหลขึ้นมาบนผิวน้ำ บริเวณฝั่งตะวันออกของมหาสมุทรอินเดียมากขึ้นแทนน้ำอุ่นที่ถูกพัดไปทางฝั่งตะวันตก ทำให้ผิวน้ำมีอุณหภูมิต่ำกว่าปกติ
ผลจากความผิดปกติของการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิผิวน้ำในลักษณะนี้ คือ น้ำอุ่นฝั่งตะวันตกของมหาสมุทรอินเดียระเหยเป็นไอน้ำมาก ความชื้นในอากาศสูง ปริมาณน้ำฝนเพิ่มขึ้น ทำให้เกิดน้ำท่วมในหลายประเทศทางตะวันออกของแอฟริกา ขณะที่น้ำเย็นฝั่งตะวันออกของมหาสมุทรอินเดียระเหยเป็นไอน้ำน้อย ความชื้นในอากาศต่ำ ปริมาณน้ำฝนลดลง ทำให้เกิดภัยแล้งในออสเตรเลียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ปรากฏการณ์นี้ทำให้หลายพื้นที่ของออสเตรเลียเผชิญคลื่นความร้อนช่วงสัปดาห์สิ้นปี จนบางพื้นที่อุณหภูมิพุ่งสูงเกิน 40 องศาเซลเซียส ยิ่งซ้ำเติมวิกฤตไฟป่าให้เลวร้ายขึ้น
สำนักข่าวบีบีซี ระบุว่าปี 2562 เป็นปีที่ปรากฏการณ์ Positive IOD มีความรุนแรงที่สุดในรอบ 60 ปี
ตามปกติ ปรากฏการณ์ Positive (หรือ Negative) IOD จะเกิดขึ้นในช่วงฤดูใบไม้ร่วง (มี.ค.-พ.ค.) หรือฤดูหนาว (มิ.ย.-ส.ค.) และจะกลับเข้าสู่ Neutral IOD ในช่วงสิ้นสุดฤดูใบไม้ผลิ (ประมาณเดือน พ.ย.)
แต่หัวหน้าฝ่ายการพยากรณ์ระยะยาวของสำนักงานอุตุนิยมวิทยาออสเตรเลีย ระบุว่า สาเหตุของสภาพอากาศร้อนจัดและภัยแล้งเป็นผลมาจากปรากฏการณ์ Positive IOD ที่อ่อนกำลังล่าช้ากว่าปกติ
ไฟป่าออสเตรเลียสะท้อนปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ?
ประเด็นนี้ยังเป็นข้อถกเถียงในสังคมออสเตรเลีย แต่มติส่วนใหญ่ของนักวิทยาศาสตร์ชี้ว่า ปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่เพิ่มมากขึ้นจะทำให้โลกร้อนขึ้นและอุณหภูมิในออสเตรเลียเองก็มีแนวโน้มที่จะเพิ่มสูงขึ้น
นักวิทยาศาสตร์เคยเตือนว่า สภาพอากาศร้อนและแห้งขึ้นจะทำให้เกิดไฟป่าถี่และรุนแรงขึ้น ส่งผลให้ไฟลุกลามอย่างรวดเร็วและครอบคลุมพื้นที่เป็นวงกว้างมากขึ้นด้วย
พงศธัช สุขพงษ์ ผู้สื่อข่าวไทยพีบีเอส
ข้อมูลอ้างอิง
[1] Australia’s Wildfire Crisis: Key Numbers Behind the Disaster
[2] Indian Ocean Dipole: What is it and why is it linked to floods and bushfires?
[3] Indian Ocean influences on Australian climate
[4] Oceans play role in Australian bushfires drama, say experts
[5] Is climate change to blame for Australia's bushfires?