"กินเจ" คือการถือศีลกินผัก งดกินเนื้อสัตว์ หลายคนมีวัตถุประสงค์ในการกินเจแตกต่างกัน ไม่ว่าจะด้วยความเชื่อจากสิ่งที่ยึดถือศรัทธา นำมาสู่การกินเจอย่างเคร่งครัด กินเจเพื่อเว้นกรรม รวมถึงกินเจเพื่อสุขภาพ
คนกินเจแบบเคร่งครัด จะงดกินเนื้อสัตว์ทุกชนิดและผลิตภัณฑ์ที่มาจากสัตว์ เพราะหัวใจของการกินเจ คือการไม่เบียดเบียนชีวิตผู้อื่น ไม่เอาชีวิต เลือดและเนื้อของสัตว์ทั้งหลายมาเลี้ยงชีวิตตน เนื่องจากเชื่อว่าเป็นการสร้างกรรม แม้ไม่ได้ลงมือฆ่าเองก็ตาม
นอกจากนี้ยังงดกินผักกลิ่นฉุนเผ็ดร้อน 5 ชนิด ได้แก่ กระเทียม, หัวหอม (รวมถึงต้นหอม ใบหอม หอมแดง หอมขาว หอมหัวใหญ่), หลักเกียว หรือกระเทียมโทนจีน, กุ้ยช่ายและใบยาสูบ เพราะชาวจีนเชื่อว่าจะส่งผลกระทบต่ออารมณ์ของผู้ถือศีลกินเจ ทำให้มีจิตใจเร่าร้อน ขัดขวางการรักษาศีล
รวมถึงงดเว้นเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และของมึนเมา เน้นอาหารรสชาติอ่อน ไม่ปรุงรสจัดหรือแต่งรสมากเกินไป พร้อมทั้งแยกภาชนะสำหรับอาหารเจเท่านั้น
ขณะที่เทศกาลกินเจปีนี้ อาจเป็นจุดเริ่มต้นของใครหลายคนที่หันมาใส่ใจสุขภาพ แม้จะไม่ได้กินเจแบบเคร่งครัดก็ตาม ซึ่งศูนย์วิจัยกสิกรไทยคาดการณ์ว่า จำนวนคนกินเจจะเพิ่มขึ้นจากความนิยมอาหารเพื่อสุขภาพ
"ไทยพีบีเอสออนไลน์" รวบรวมคำแนะนำจากแพทย์และนักโภชนาการ เกี่ยวกับการกินเจเพื่อให้เกิดผลดีต่อสุขภาพ เพราะปัจจุบันมักพบการนำวัตถุดิบแปรรูปมาใช้เป็นส่วนประกอบในอาหารเพื่อเพิ่มรสชาติ แต่งกลิ่นและรสสัมผัส รวมถึงวัตถุดิบที่ทำจากแป้ง หากบริโภคไม่ถูกหลักโภชนาการอาจเสี่ยงเกิดปัญหาสุขภาพตามมา
เน้นผัก ลดแป้ง-ของทอด
- เน้นผักเป็นหลักและเลือกทานให้หลากสี ผักที่มีธาตุเหล็กสูง เช่น ผักโขม ถั่วลิสง ถั่วฟักยาว เห็ดฟาง
- ทานแป้งในปริมาณพอดี ควรเลือกข้าวกล้อง แทนข้าวขาวปกติ ขนมปังโฮลวีท
- ช่วงที่งดเนื้อสัตว์ หรือผู้ที่งดทานเนื้อสัตว์เป็นเวลานาน อาจทำให้ขาดวิตามิน B12 ควรรับประทานโปรตีน จากโปรตีนเกษตร เต้าหู้ และถั่วหรือธัญพืช
- เลี่ยงอาหารที่มีน้ำมันมาก ลดเมนูผัดๆ ทอดๆ หากปรุงอาหารเองเลือกใช้น้ำมันจากกรดไขมันไม่อิ่มตัว เช่น น้ำมันเมล็ดชา น้ำมันคาโนล่า น้ำมันมะกอก
- เลือกเมนู ตุ๋น ต้ม อบ นึ่ง ยำ แต่อาหารที่ผ่านการเคี่ยวนานๆ อาจทำให้คุณค่าของสารอาหารสูญเสียไป เช่น ต้มจับฉ่าย ควรรับประทานในปริมาณที่เหมาะสม
- เลือกผลไม้หวานน้อย เช่น ชมพู่ ฝรั่ง แก้วมังกร
- หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด เช่น หวานจัด เค็มจัด เพราะการทานอาหารรสเค็มจะมีปริมาณโซเดียม ส่งผลให้ไตทำงานหนัก
- ทานให้น้อย แต่บ่อยครั้ง
- เลือกของว่างอยู่ท้อง แต่มากคุณค่า
ช่วงเทศกาลกินเจ มีอาหารที่มีโซเดียมสูง เช่น ผักดอง กานาฉ่าย ซึ่งเป็นอาหารที่ใช้เกลือมาก ผักที่เคี่ยวหรือดองเป็นเวลานาน คุณค่าทางอาหารจะลดลง นอกจากนี้ยังพบอาหารที่มีโซเดียมสูง เช่น พะโล้ จับฉ่าย ขนมจีนน้ำยากะทิ รวมถึงอาหารแปรรูป เช่น อาหารกระป๋อง เนื้อสัตว์เจ ที่มักจะเติมความเค็ม เพื่อทำให้รสชาติใกล้เคียงกับของจริง ดังนั้นจึงควรเลี่ยงเนื้อเทียมจากแป้ง ไม่ว่าจะเป็นกุ้งเทียม ปลาเทียม ปูเทียม และควรทานของทอดให้น้อย เพื่อลดการเกิดแคลอรีสูง
เลือกกินเป็น ลดความเสี่ยงอ้วน
อาหารเจมักจะปรับให้รสชาติมีความอร่อยขึ้น เพื่อให้ทานได้ง่าย ส่วนใหญ่เป็นอาหารประเภททอด ผัด ที่ใช้น้ำมันเยอะและปรุงรสชาติให้มีความเค็มมากขึ้น ไม่จืดเหมือนอาหารเจในอดีตที่เน้นรสชาติดั้งเดิมของวัตถุดิบ
อาหารเจส่วนใหญ่ยังมีส่วนผสมของแป้งเป็นหลัก จึงทำให้หิวบ่อยเพราะคาร์โบไฮเดรตย่อยง่าย เป็นสาเหตุที่ทำให้คนกินเจน้ำหนักขึ้น เพราะร่างกายได้รับพลังงานและโซเดียมมากเกิน
ดังนั้นควรเลือกกินอย่างถูกต้อง เน้นอาหารจากธรรมชาติ เช่น ผัก ผลไม้ เต้าหู้ หรืออาหารที่ปรุงแต่งน้อยที่สุด
(ข้อมูล : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล, โรงพยาบาลสมิติเวช)
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
เทศกาลกินเจ 2566 เปิดประวัติ ความหมาย และข้อควรปฏิบัติ
เทศกาลกินเจ ห้ามกินอะไรบ้าง "หอยนางรม-ทุเรียน" กินได้ไหม
เทศกาลกินเจ 2566 ราคาอาหารปรับขึ้น คน กทม.คุมค่าใช้จ่าย-ลดวัน
เทศกาลกินเจปี2566 คึกคัก 82.2%กินต่อเนื่อง เชื่อได้บุญ-สุขภาพดี