ในภาพยนตร์ต่าง ๆ ฉากที่ตัวละครกำลังเจาะระบบคอมพิวเตอร์มักจะถูกถ่ายทอดผ่านการพิมพ์คำสั่งต่าง ๆ พร้อมกับมีตัวอักษรมากมายปรากฏขึ้นบนหน้าจอเกิดเป็นคำต่าง ๆ หลายบรรทัด หลายครั้งไม่สามารถจับใจความได้ เหล่านี้เป็นภาพที่เราจะคุ้นเคยกันดี แต่ในการใช้งานคอมพิวเตอร์ทั่วไปในปัจจุบัน เรากลับแทบไม่ได้เห็นการพิมพ์คำสั่งดังกล่าวกันอีกต่อไปแล้ว เพราะเราใช้การควบคุมคอมพิวเตอร์ผ่านการคลิกเมาส์ หรือการสัมผัสไปยังส่วนติดต่อผู้ใช้งานบนหน้าจอโดยตรง
ในทางคอมพิวเตอร์เราจะเรียกการพิมพ์ข้อความเพื่อสั่งการคอมพิวเตอร์ว่า Command Line หรือ Command Prompt แต่ก่อนอื่นเราต้องเข้าใจก่อนว่า Command Line นั้นคืออะไร
ในช่วงยุคแรกที่มีการประดิษฐ์คอมพิวเตอร์ขึ้น มนุษย์จำเป็นต้องหาทางสื่อสารกับคอมพิวเตอร์ เช่น การใช้การ์ดเจาะรู (Punch Card) ซึ่งต้องใช้ความรู้ความเข้าใจคอมพิวเตอร์ในระดับฮาร์ดแวร์ ต่อมาในการสร้างคอมพิวเตอร์สำหรับใช้งานในโครงการอพอลโล ช่วงยุค 1960 ที่ต้องให้นักบินอวกาศสามารถควบคุมคอมพิวเตอร์ได้โดยไม่ต้องอาศัยความเข้าใจในระดับฮาร์ดแวร์มากนัก ก็ได้เริ่มมีการนำเอาการใช้ชุดคำสั่งมาใช้ โดยแบ่งคำสั่งง่าย ๆ ออกมาเป็นกริยา (Verb) กับนาม (Noun) และคอมพิวเตอร์จะแสดงผลตอบกลับมาเป็นตัวเลขดิจิทัล
ต่อมาหลังจากนั้นการใช้งานคอมพิวเตอร์เริ่มแพร่หลายมากขึ้นในหลากหลายอุตสาหกรรม เริ่มมีระบบปฏิบัติการที่สามารถทำงานได้หลากหลาย เกิดระบบไฟล์ สามารถสร้างแฟ้มเอกสารเพื่อเก็บไฟล์ต่าง ๆ ได้และเริ่มเกิดโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ที่ทำให้คอมพิวเตอร์ทำงานเฉพาะด้านได้ เช่น การคำนวณสูตรต่าง ๆ วิธีการสั่งการคอมพิวเตอร์ในยุคนี้ ก็จะอาศัยการพิมพ์ข้อความลงบนหน้าจอ โดยข้อความเหล่านี้จะมาจากคู่มือการใช้งานระบบปฏิบัติการนั้น ๆ หรือโปรแกรมนั้น ๆ เช่น หากเราต้องการบวกเลข อาจพิมพ์ชื่อโปรแกรม plus ตามด้วยเลขสองตัว เช่น 5 10 จะได้เป็น “Plus 5 10” แล้วกดปุ่ม Enter คอมพิวเตอร์ก็จะตอบกลับมาว่า 15 เป็นการใช้งานโปรแกรมนั่นเอง หรือในระบบการจัดเก็บไฟล์ เราอาจใช้คำสั่ง mkdir ที่ย่อมาจาก Make Directory เพื่อสร้างแฟ้มเอกสาร หรือใช้คำสั่ง rm ที่ย่อมาจาก Remove ตามด้วยชื่อของไฟล์ เพื่อลบไฟล์
การสั่งงานคอมพิวเตอร์ในลักษณะนี้ เรียกว่า Command Line หรือ Command Prompt ซึ่งได้รับความนิยมอย่างมากในช่วงปี 1970-1980 จนกระทั่งในช่วงต้นยุค 80 ได้มีการพัฒนาเทคโนโลยีที่เรียกว่า GUI หรือ Graphical User Interface ขึ้นมาโดยบริษัทซีรอกซ์ (Xerox) และบริษัทแอปเปิล (Apple) ได้นำมาใช้กับคอมพิวเตอร์ลิซา (LISA) และแมคอินทอช (Macintosh) จนเราได้เริ่มเห็นการใช้งานคอมพิวเตอร์ผ่านการคลิก ลากวาง หรือการมีปฏิสัมพันธ์กับรูปทรงเรขาคณิตบนหน้าจอมาจนถึงปัจจุบัน
อย่างไรก็ดี นั่นไม่ได้หมายความว่าคำสั่งในลักษณะ Command Line หรือ Command Prompt นั้นจะหายไปจากระบบปฏิบัติการ เพราะลึก ๆ แล้วคอมพิวเตอร์ก็ยังต้องทำงานผ่านคำสั่งง่าย ๆ เหล่านั้นอยู่ ทั้งในระดับโปรแกรมและในระดับระบบปฏิบัติการ การใช้งาน Command Line จึงยังถูกทำได้อยู่ผ่านการเปิดหน้าต่างของโปรแกรมที่ทำให้เราสั่งการคอมพิวเตอร์ตรง ๆ ผ่าน Command Line ได้ หรือแม้กระทั่งในบางโปรแกรม ก็จะมีช่องที่เรียกว่าคอนโซล (Console) ให้เราพิมพ์คำสั่งโดยตรงโดยไม่อาศัยส่วนติดต่อผู้ใช้งานได้
รูปแบบการใช้คำสั่งที่เรามักจะพบได้บ่อยก็คือคำสั่งแบบยูนิกซ์ (Unix) ซึ่งพบได้บนทุกระบบปฏิบัติการที่มีพื้นฐานมาจากระบบปฏิบัติการยูนิกซ์ โดยคำสั่งดังกล่าวเช่น ls ที่ย่อมาจาก List ที่ใช้แสดงผลไฟล์ทั้งหมด หรือการเรียกใช้สิทธิ์พิเศษต่าง ๆ เช่น sudo ที่ย่อมาจาก Super User Do ที่เป็นการบังคับใช้คำสั่งผ่านสิทธิ์สูงสุดของระบบปฏิบัติการ
จวบจนมาถึงปัจจุบัน การใช้งาน Command Line ก็ยังคงเป็นที่นิยมในการทำงานที่เฉพาะเจาะจง เช่น โปรแกรมที่ใช้อาจไม่ได้มีส่วนติดต่อผู้ใช้งาน หรือนักพัฒนา (Developer) ที่นัดการเรียกใช้คำสั่งพิเศษผ่าน Command Line มากกว่า เช่น การใช้งานโปรแกรมกลุ่มเวอร์ชันคอนโทรล (Version Control) ในการพัฒนาซอฟแวร์ เช่น Git หรือการลงโปรแกรมเพื่อสภาพแวดล้อมในการพัฒนาซอฟต์แวร์ brew ที่ใช้ในการเข้าถึงคลังซอฟต์แวร์ในไลบรารีต่าง ๆ
ดังนั้นหากจะถามว่า Command Line ยังจำเป็นแค่ไหนในปัจจุบัน ก็คงตอบได้ว่ายังจำเป็นอยู่มาก เพราะมันคือรากฐานของซอฟต์แวร์ที่เรายังใช้อยู่ในปัจจุบัน เหมือนกับถามว่าทุกวันนี้เราขับรถเกียร์อัตโนมัติ แล้วเกียร์ยังจำเป็นอยู่หรือไม่ ซึ่งก็ตอบว่ายังจำเป็นอยู่ เพราะจริง ๆ แม้เราจะไม่ต้องรู้ว่าระบบเกียร์นั้นมีการทดแรงอย่างไร แต่จริง ๆ แล้วในการใช้งานเกียร์อัตโนมัติ ก็คือเกียร์ที่ถูกควบคุมด้วยระบบคอมพิวเตอร์อยู่ดีนั่นเอง
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech