ทำไม ? ดาวเทียมส่องโลกอยู่เต็มฟ้าแต่เรากลับหา “โบราณสถาน” กันไม่เจอ

สุสานจักรพรรดิจิ๋นซีฮ่องเต้หรือแม้แต่การขุดสุสานหรือโบราณคดีขนาดใหญ่ใหม่ ๆ ไม่ว่าจะเป็นในพื้นที่ของอียิปต์ อเมริกาใต้ หรือในไทย ต่างเป็นเรื่องที่ชวนฉงนสงสัยทุกครั้งเมื่อโบราณสถานขนาดใหญ่เหล่านี้ไม่ได้ถูกฝังอยู่ใต้ดิน แต่เรากลับไม่พบเจอมันตั้งแต่แรกเหมือนกับมันไม่เคยเจอมันมาก่อน อะไรทำให้ในทุกวันนี้เรามีเทคโนโลยีบนท้องฟ้าที่คอยสอดส่องทุกพื้นที่บนโลกมาร่วม 50 ปี แต่กลับไม่สามารถหาโบราณสถานที่อยู่ใต้จมูกเราได้

ทหารจิ๋นซี ที่ได้รับการค้นพบหลังมนุษย์เหยียบดวงจันทร์

ปี 1974 หรือ 5 ปีภายหลังจากที่เราสามารถส่งคนไปเหยียบดวงจันทร์ได้ เราเพิ่งขุดพบหนึ่งในโบราณสถานที่มีขนาดใหญ่ที่สุดและล้ำค่าที่สุดในเชิงประวัติศาสตร์แห่งหนึ่งของโลก เนินเขาขนาดใหญ่สูงประมาณ 47 เมตรจากพื้นที่รอบข้าง มีป่าไม้ขึ้นรกราวกับเป็นส่วนหนึ่งของทิวเขาฉินหลิง (Qinling) ในมณฑลส่านซีของประเทศจีน ได้มีการประกาศขุดค้นพบสุสานของจักรพรรดิพระองค์แรกของชนชาวฮั่นหรือที่รู้จักกันในนามจักรพรรดิจิ๋นซีฮ่องเต้ นี่คือที่พำนักสุดท้ายของพระจักรพรรดิผู้ยิ่งใหญ่และรวมอาณาจักรของชาวฮั่นให้เป็นปึกแผ่นได้ สุสานแห่งนี้กินพื้นที่รวมกัน 56 ตารางกิโลเมตร มีการแบ่งพื้นที่ แบ่งสันปันส่วนเป็นกำแพงชั้นนอกและชั้นใน ราวกับเป็นพื้นที่ของพระราชวัง ภายในมีพีระมิดสูงเด่นเป็นสง่าที่คาดว่าคือนี่น่าจะเป็นสถานที่พำนักสุดท้ายของพระจักรพรรดิ

ความสูงปัจจุบันของยอดพีระมิดอยู่ที่ 47 เมตรจากพื้นที่ดินรอบข้างโดยรอบ ทำให้อดสงสัยไม่ได้ว่าตลอดระยะเวลา 2,200 ปี ทำไมตลอดช่วงระยะเวลานั้นเราจึงไม่สามารถระบุได้ว่าเนินดินที่สูงขึ้นมาจากรอบข้างที่ดูผิดสังเกตนี้ คือโบราณสถานที่ล้ำค่าที่สุดแห่งหนึ่งกันได้

โดยเฉพาะอย่างยิ่งทุกวันนี้เรามีดาวเทียมจำนวนมหาศาลที่คอยสอดส่องโลกบนทุกพื้นที่ พร้อมเทคโนโลยีความละเอียดสูงแต่เรายังกลับมีตำนานเมืองโบราณลึกลับที่หายสาบสูญที่จนถึงทุกวันนี้เราก็ยังไม่พบเจออีกเป็นจำนวนมาก ทั้ง นครทองคำเอลโดราโด นครแห่งเทพเจ้าลิง La Ciudad Blanca (The White City) หรือแม้แต่ “ชัมบาลา” (Shambala) หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ แชงกรีล่า

รายละเอียดจากการศึกษาภาคพื้นดินที่มากกว่าจากดาวเทียม

พื้นที่ที่ครอบคลุมและความละเอียดของข้อมูล

ถึงแม้ว่าทุกวันนี้เราจะมีดาวเทียมจำนวนมากที่คอยสอดส่องโลกอยู่ตลอดเวลา แต่การใช้งานและเข้าถึงข้อมูลความละเอียดสูงนั้นยังคงจำกัดอยู่ อีกทั้งดาวเทียมอาจจะบินผ่านพื้นที่บริเวณนั้น แต่เจ้าของดาวเทียมหรือบริษัทเหล่านั้นอาจจะไม่ได้เก็บข้อมูลของพื้นที่บริเวณนั้นเนื่องจากเป็นพื้นที่ที่พวกเขาไม่ได้สนใจเก็บข้อมูล ทำให้ถึงแม้ทุกวันนี้จะมีดาวเทียมจำนวนมากที่บินผ่านโลกในหลากหลายพื้นที่ตลอดเวลา แต่พื้นที่ที่เป็นแหล่งโบราณคดีส่วนมากมักเป็นพื้นที่ที่ไม่ได้รับความสนใจ อาจเป็นป่าทึบ กลางทะเลทราย หรือบนเทือกเขา ดังนั้นข้อมูลของพื้นที่เหล่านี้มักจะได้รับกลับมาเป็นพื้นที่ความละเอียดต่ำที่ไม่สามารถนำมาวิเคราะห์ข้อมูลอะไรเพิ่มเติมสำหรับต่อยอดเพื่อระบุว่าเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมกับการขุดค้นทางโบราณคดี

สิ่งปลูกสร้างโดยมนุษย์อาจบดบังการศึกษา

การถูกรบกวนและทับซ้อนตามธรรมชาติหรือกิจกรรมของมนุษย์

อย่างสุสานจักรพรรดิจิ๋นซีฮ่องเต้ หากไม่มีการขุดค้นทางโบราณคดีเราคงไม่สามารถบอกได้ว่าเนินเขาแปลก ๆ กลางเทือกเขาคือโบราณสถานที่ซ่อนตัวอยู่ กิจกรรมทางธรรมชาติที่กลืนกินเวลากว่าพันปีค่อย ๆ บดบังโบราณสถานเหล่านั้น ทั้งจากฝุ่นดินที่ถูกพัดพาโดยลม การขยายตัวของพื้นที่ป่าหรือทะเลทราย จนไปถึงการเพิ่มสูงขึ้นของระดับน้ำทะเลจากการละลายของน้ำแข็งหลังยุคน้ำแข็งครั้งสุดท้าย ยังไม่รวมถึงกิจกรรมของมนุษย์ที่ไม่ทราบถึงพื้นที่เดิม มีการขยายตัวของพื้นที่ชุมชนหรือตัวเมืองที่ค่อย ๆ กินพื้นที่เขาไปในโบราณสถานอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เช่น ในอิตาลี กรุงโรม หรือ เมืองปอมเปอี ที่ขุดพบเจอกับโบราณวัตถุและโครงสร้างโบราณต่าง ๆ มากมายจนกล่าวติดตลกได้ว่า ในอิตาลีขุดเจอโบราณสถานได้ทุกหย่อมหญ้า

ทุนการศึกษาที่มีจำกัด

การศึกษาด้านโบราณคดีต้องใช้ทั้งเงินทุน ทรัพยากรบุคคลและองค์ความรู้จำนวนมาก อีกทั้งการขุดค้นอย่างขาดองค์ความรู้อาจเป็นการทำลายโบราณสถานมากเสียยิ่งกว่าการขุดค้นเพื่อเก็บรักษาและส่งต่อคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของมันเสียอีก อีกทั้งการเดินทางไปยังสถานที่ที่ขุดค้นทางโบราณคดีนั้นอาจจะยากเนื่องจากเป็นสถานที่ที่ห่างไกลจากชุมชนทำให้ต้องใช้เงินทุนและงบประมาณในการศึกษาที่สูงขึ้น ยิ่งหากเป็นพื้นที่ทุรกันดารหรือภายในป่ารกทึบยิ่งยากขึ้นเข้าไปอีก

พื้นที่บางบริเวณของประเทศอิรักซึ่งมีความขัดแย้ง

ปัจจัยเชิงทางการเมืองและวัฒนธรรม

หลายครั้งพื้นที่ที่มีคุณค่ามากพอสำหรับการทำกิจกรรมทางโบราณคดีเป็นพื้นที่ที่อยู่ในกรณีพิพาททางการเมือง ทั้งพื้นที่เขาพระวิหารเป็นพื้นที่พิพาทของไทยกับกัมพูชา พื้นที่ภายในประเทศอิรักที่เป็นพื้นที่เดิมของอารยธรรมเมโสโปเตเมีย หรือ พื้นที่บนเทือกเขาหิมาลัยที่เป็นพื้นที่ซ้อนทับของหลายประเทศซึ่งยังคงมีการพิพาทกันอยู่จนถึงปัจจุบันอย่างพื้นที่ที่เรียกว่า “แคชเมียร์” เป็นต้น

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech