- วันหยุดราชการ 6 พ.ค. "ชดเชยวันฉัตรมงคล" หยุดแล้วได้เงินหรือไม่?
- 10 พ.ค. "วันพืชมงคล" วันหยุดราชการที่มีแต่ราชการเท่านั้นที่หยุด
เดือน "พฤษภาคม" เป็นอีกเดือนสำคัญในรอบปี นั้นเพราะเป็นเดือนที่มีวันสำคัญหลายวันทั้ง วันแรงงานแห่งชาติ วันพืชมงคล วันสำคัญทางศาสนา "วันวิสาขบูชา" รวมไปถึงวันสำคัญที่เกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์ไทย วันนี้จะพาไปย้อนเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจกับวัน "วันฉัตรมงคล"
ความเป็นมา และความสำคัญ "วันฉัตรมงคล"
นับเป็นเวลานับร้อยปีที่ประเทศไทย มีพระราชพิธีฉัตรมงคล ซึ่งเป็น พระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลสมโภชพระมหาเศวตฉัตร เครื่องราชูปโภค ฉลองสิริราชสมบัติเนื่องในวันคล้ายวัน "บรมราชาภิเษก" ของพระมหากษัตริย์ในพระบรมราชวงศ์จักรี
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
พระราชพิธีพระบรมราชาภิเษก มีมาตั้งแต่ "สมัยสุโขทัย" โดยปรากฏหลักฐานใน "หลักศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราช" แต่พระราชพิธีฉัตรมงคล เริ่มมีครั้งแรกในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4)
สารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน อธิบายว่า ตามธรรมเนียมเดิม ในเดือน 6 (ตรงกับเดือน พฤษภาคม) เจ้าพนักงานทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายใน ที่มีหน้าที่รักษาเครื่องราชูปโภค และพระราชนิเวศน์ จะทำพิธีสมโภชเป็นการภายใน โดยฝ่ายในจะตั้งเครื่องสังเวย เครื่องประโคม และร้อยดอกไม้ประดับบูชา ส่วนฝ่ายหน้าจะจัดพิธีสวดมนต์เลี้ยงพระ
เมื่อ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงประกอบพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 6 ขึ้น 15 ค่ำ ปีกุนตรีศก จ.ศ. 1213 ตรงกับวันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ.2394 จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดการพระราชกุศล ในวันคล้ายวันบรมราชาภิเษก และพระราชทานชื่อว่า "ฉัตรมงคล" โดยจัดการพระราชพิธีในเดือน 6 ขึ้น 13, 14, 15 ค่ำ และแรม 1 ค่ำ รวม 4 วัน
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ทรงรับบรมราชาภิเษกเมื่อวันพุธ เดือน 12 แรม 12 ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก จ.ศ. 1230 ตรงกับวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411 แต่ยังคงให้จัดพระราชพิธีฉัตรมงคลในเดือน 6 ตามแบบอย่างในรัชกาลที่ 4
ในปีต่อมาพระราชพิธีฉัตรมงคลถูกย้ายจากเดือน 6 มาทำในเดือน 12 และเรียกว่า "การสมโภชพระมหาเศวตฉัตร" มีการจัดพระราชพิธีรวม 4 วัน
ในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2 คราว คือ พระราชพิธีบรมราชาภิเษกและเฉลิมพระราชมณเฑียร วันที่ 11 พ.ย.2453 และพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภช วันที่ 28 พ.ย.2454
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในวันที่ 25 ก.พ.2468
ต่อมาในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร รัชกาลที่ 8 ไม่มีการจัดพระราชพิธีฉัตรมงคล เนื่องจากไม่มีการประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
รัชสมัย พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 พระราชพิธีฉัตรมงคลจัดขึ้นทุกวันที่ 5 พ.ค. เพราะทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ 5 พ.ค.2493 และทางราชการถือเป็นวันหยุดตามประเพณีของไทย หลังจากพระองค์เสด็จสวรรคต รัฐบาลได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษายกเลิกวันที่ 5 พ.ค. เป็น "วันฉัตรมงคล"
สำหรับในรัชกาลปัจจุบัน "วันฉัตรมงคล" ถูกกำหนดวันขึ้นตาม วันบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 10) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีนี้ขึ้นใน วันที่ 4-6 พฤษภาคม 2562 โดย "พระราชพิธีบรมราชาภิเษก อย่างเป็นทางการ" จัดขึ้นในวันที่ 4 พ.ค. 2562 ดังนั้น "วันฉัตรมงคล" ในปัจจุบัน จึงตรงกับ "วันที่ 4 พ.ค. ของทุกปี"
ทั้งนี้ในปี พ.ศ. 2566 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้งดการพระราชพิธีดังกล่าว เนื่องจากพระองค์และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนิน ทรงร่วมงานพระราชพิธีราชาภิเษกของสมเด็จพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3 แห่งสหราชอาณาจักร ในวันที่ 6 พ.ค.2566
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
พิธีบำเพ็ญพระราชกุศลสมโภชพระมหาเศวตฉัตร เครื่องราชูปโภค
ในพระราชพิธีฉัตรมงคล จะมีพิธีจัดสมโภชเครื่องราชกกุธภัณฑ์ในพระบรมมหาราชวัง โดยเจ้าพนักงานอัญเชิญเครื่องมงคลสิริเบญจราชกกุธภัณฑ์ ขึ้นประดิษฐานบนพระแท่นใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร จากนั้นพระราชครูหัวหน้าพราหมณ์อ่านประกาศพระราชพิธีฉัตรมงคล พระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์เย็น
สำหรับเครื่องสิริเบญจราชกกุธภัณฑ์ ได้แก่
- พระมหาพิชัยมงกุฎ สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 ทำด้วยทองคำหนัก 7.3 กิโลกรัม และได้ประดับเพชร "พระมหาวิเชียรมณี" ที่ยอดมงกุฎในสมัยรัชกาลที่ 4 ถือเป็นเครื่องหมายแห่งชัยชนะในการปราบดาภิเษกของพระมหากษัตริย์
- พระแสงขรรค์ชัยศรี หรืออาวุธที่มีลักษณะเป็นมีดยาวคล้ายดาบ มีคมทั้ง 2 ด้าน ตรงกลางทั้งด้านหน้าและด้านหลังเป็นสันนูนคล้ายคมหอก ถือเป็นสัญลักษณ์แห่งพระอาญาสิทธิ์ในการปกครองแผ่นดิน ในทางพุทธศาสนายังหมายถึงพระปัญญาที่แหลมคมอีกด้วย
- ธารพระกร ซึ่งทำจากไม้ชัยพฤกษ์อันเป็นมงคล สื่อความหมายถึงชัยชนะ
- วาลวิชนี หมายถึง พัดใบตาลปิดทองและแส้ขนจามรี ซึ่งเป็นเครื่องราชกกุธภัณฑ์ตามคติอินเดีย
- ฉลองพระบาทเชิงงอน หรือรองเท้าที่พระมหาราชครูพราหมณ์จะเป็นผู้สวมถวายทีละข้าง ซึ่งแสดงถึงพระบรมเดชานุภาพที่แผ่ไปทุกแห่งหนที่ได้เสด็จพระราชดำเนินไปถึง
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
ภาพจาก : หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี
กิจกรรมที่ถือปฏิบัติ ในวันฉัตรมงคล
1. ร่วมทำบุญตักบาตร ถวายเป็นพระราชกุศล เพื่อเป็นมงคลแก่ชีวิต
2. ถวายพระพรชัยมงคล
3. ประดับธงชาติตามอาคารบ้านเรือน และตามสถานที่ราชการทุกแห่ง
4. ร่วมทำความดี ปลูกต้นไม้ กิจกรรมจิตอาสา ช่วยเหลือสังคม
ข้อมูล : สำนักพระราชวัง, สำนักงานราชบัณฑิตยสภา
อ่านข่าว :
ดับร้อนแบบอิ่มท้อง! แนะกิน "ข้าวแช่" เมนูสมุนไพรฤทธิ์เย็น
จนกว่าจะตายจากกัน! ผู้ป่วยแคดเมียม ลมหายใจสุดท้ายที่แม่ตาว
25 เม.ย.2402 วันแรกเริ่มต้นขุด "คลองสุเอซ" ทางเชื่อมยุโรป-เอเชีย