จับมือ "แก้ไฟป่า" ชุมชน-รัฐจัดระเบียบ "เชียงดาว"

สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16 เชียงใหม่ ร่วมท้องถิ่น จัดประชุมที่หอประชุมอำเภอเชียงดาว จ.เชียงใหม่ เพื่อบันทึกความร่วมมือ การบริหารจัดการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาวสู่ความยั่งยืน เพื่อแก้ปัญหาไฟป่าและการจัดการระเบียบที่พักภายในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ก่อนที่จะเสนอไปยังอธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์และพันธุ์พืช เพื่อเปิดให้เข้าศึกษาธรรมชาติและเข้าพัก หลังปิดมานานตั้งแต่ 26 เมษายน จนถึงปัจจุบัน จากสถานการณ์ไฟป่าและการจัดระเบียบที่พัก โดยก่อนหน้านี้ได้มีการประชุมระดับพื้นที่ และคณะทำงานระดับกรมฯหลายครั้ง

กริชสยาม คงสตรี ผู้อำนวยการสำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16

โดยก่อนจะบันทึกข้อตกลงร่วมกัน นายกริชสยาม คงสตรี ผู้อำนวยการสำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16 และนายพรนรินทร์ คุ้มทอง หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาวและในฐานะผู้จัดการพื้นที่สงวนชีวมณฑลดอยเชียงดาว ได้เปิดเวทีให้ชาวบ้านนาเลา บ.เลาวู และ บ.สันป่าเกี๊ยะ ร่วมแลกเปลี่ยนการแก้ปัญหา โดยเฉพาะประเด็น เช่น การจัดการไฟป่า,การจัดการพื้นที่รุกหลังปี 2557,การจัดระเบียบที่พัก,การเพิ่มพื้นที่สีเขียว

ชาวบ้านเห็นด้วยกับบันทึกความร่วมมือแก้ปัญหา

ชาวบ้านทุกฝ่ายเห็นพ้องกัน จะช่วยกันแก้ปัญหา และนำเสนอไปยังอธิบดีกรมอุทยานฯ เพื่อเปิดให้บุคคลภายนอกสามารถเข้ามาศึกษาธรรมชาติได้ เพราะหลังปิดพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาวนานกว่า 3 เดือนส่งผลกระทบกับรายได้จากการท่องเที่ยวชุมชน

ชาวบ้านยืนยันแผนระยะเร่งด่วนจะร่วมกันจัดการไฟป่า และหยุดการก่อสร้างอาคารที่พักไปจนถึง 28 ก.พ.68 และให้มีการตรวจสอบการรุกเพิ่มหลังปี 2557 ก่อนที่จะมีการนำเสนอแผนระยะกลางจากคณะทำงาน

วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ คณะกรรมการที่ปรึกษาฯเชียงดาว (PAC)

ด้านนายวันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ คณะกรรมการที่ปรึกษาฯเชียงดาว (PAC) ระบุถึงการจัดการไฟป่าว่าชาวบ้านและเจ้าหน้าที่ ถือเป็นความรับผิดชอบร่วมกันเมื่อเกิดปัญหาไฟป่า ควรมีข้อตกลงร่วมกัน และมองเรื่องการอนุรักษ์ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ต้องมีความเคร่งครัดกว่าอุทยานแห่งชาติ เพราะเป็นที่อยู่อาศัยของพืช และสัตว์ป่าหายาก เช่น ผีเสื้อสมิงเชียงดาว กวางผา กล้วยไม้สิรินธร

ผีเสื้อสมิงเชียงดาวเป็นผีเสื้อที่งดงามที่สุดพันธุ์หนึ่งพบบนยอดดอยหลวงเชียงดาวปัจจุบันอาจสูญพันธุ์ไปแล้ว อยากให้ระมัดระวังและความเป็นพื้นที่เฉพาะพื้นที่ไว้ด้วย

ข้อสรุปเวทีเสวนาและลงนามในบันทึกความร่วมมือ

การบริหารจัดการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาวสู่ความยั่งยืน มี 4 ประเด็นได้แก่

1. ทุกฝ่ายเห็นชอบข้อตกลงร่วมกันกำหนดมาตรการและแนวทางปฏิบัติ 3 เรื่อง ได้แก่ การจัดการไฟป่า,การจัดการพื้นที่บุกรุกใหม่ หลังปีพ.ศ. 2557 และการจัดระเบียบที่พักผู้ศึกษาธรรมชาติ
2. การจัดการไฟป่า ทุกฝ่ายให้ความร่วมมือในการป้องกันไฟป่า โดยเฉพาะอย่างยิ่งราษฎรที่มีแปลงที่ดินทำกินติดป่า ให้มีการทำแนวกันไฟทุกราย ผู้ไม่ปฏิบัติตามมาตรการต้องได้รับโทษตามกฎระเบียบชุมชน หากเกิดไฟป่าลุกลามเข้าสู่พื้นที่ป่าต้องดำเนินการตามกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
3. การจัดการพื้นที่บุกรุกหลังปีพ.ศ. 2557 ชุมชนกับเจ้าหน้าที่ร่วมกันตรวจสอบจัดให้มีมาตรการแนวทางในการคืนพื้นที่ และฟื้นฟูพื้นที่ให้กลับมาสมบูรณ์ดังเดิม ผู้ไม่ปฎิบัติตามต้องถูกดำเนินการตามกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
4. การจัดระเบียบที่พักผู้ศึกษาธรรมชาติ ในระยะเร่งด่วนทุกฝ่ายเห็นชอบไม่ให้มีการเพิ่มจำนวนรายของผู้จัดหาที่พักและจำนวนบ้านพัก จนกว่าจะมีแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน

สาเหตุปิดเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว

นายกฤชสยาม เปิดเผยสาเหตุต้องปิดเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาวปิดตั้งแต่ 26 เม.ย. 2567 มาจากไฟป่าและจัดการพื้นที่ จากการที่นายอรรถพล เจริญชันษา อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติฯ บินสำรวจเห็นสภาพปัญหาไฟป่าและวงจรไฟป่าเกิดขึ้นในพื้นที่ทุกปี รวมถึงการขยายตัวของที่พักและการจัดการขยะ เมื่อปี 2566 ช่วยกันนำ ฮ.ดับไฟ และปี 2567 เกิดไฟป่าซ้ำจุดเดิม ภาพข่าวที่ออกไป “ดอยนาง” ถูกไฟไหม้หนัก อธิบดีฯ จึงลงพื้นที่ด่วน บ.สันป่าเกี๊ยะ เห็นรีสอร์ตกำลังก่อสร้างด้วยอิฐถือปูน ไม่สอดคล้องกับอัตลักษณ์ชาวบ้านที่ตกลงไว้ และเมื่อบินไปดูต้นน้ำแม่กอก มีสวนส้มกำลังเผาป่า บริเวณร่องแม่ก๊ะ บ.สันป่าเกี๊ยะ ยังมีการขยายพื้นที่หลังปี 2557 เมื่อข้ามมา บ.นาเลา เห็นรีสอร์ตใหม่ 2-3 แห่ง มีขยะหลังรีสอร์ตในพื้นที่ป่าอนุรักษ์มีความเสียหายเกิดขึ้น ขณะที่สถานการณ์ไฟป่าไม่ได้เลวร้ายเท่าปี 2566 แต่สถานการณ์ที่เห็นไฟป่าและการขยายพื้นที่ปี 2567 ทำให้ต้องปิดป่า เพื่อคุยกันเรื่องการจัดระเบียบ 3 เรื่องคือ ไฟป่า,การขยายพื้นที่หลังปี 2557,การขยายโฮมสเตย์ จะเอาอย่างไร?

อธิบดีกรมอุทยานฯ ให้โจทย์ตกลงคุยกับชาวบ้าน ทำอย่างไรให้เกิดความร่วมมือ ข้อตกลงร่วมกันอย่างไร? ให้มีกรอบที่ชัดเจน ตั้งคณะทำงานแนวทางท่องเที่ยวป่าเชิงอนุรักษ์ สร้างเศรษฐกิจชุมชน โดยปริมาณไม่มากเกินไป และสิ่งปลูกสร้างทิศทางเดียวกัน ที่สำคัญ ประกอบอาชีพอย่างไรเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

ส่วนการแก้ปัญหาและกระบวนการมีส่วนร่วมที่ผ่านมา นายพรนรินทร์ คุ้มทอง หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ได้อธิบายขั้นตอนการทำงานแก้ปัญหาที่ผ่าน ก่อนจะมีการประชุมเวทีหาทางออกร่วมกันที่หอประชุม อ.เชียงดาว ล่าสุด (9 ส.ค.67) มีรายละเอียด ดังนี้
- ปิดประกาศ 26 เม.ย. 67 ประกาศปิดไม่อนุญาตให้บุคคลภายนอกเข้าพื้นที่ ยกเว้นประชาชนที่อาศัยในพื้นที่
- ประกาศควบคุมเข้า-ออก สุ่มตรวจ
- สุ่มตรวจตามพื้นที่ 3 หมู่บ้าน ห้ามรับนักท่องเที่ยว
- ประชุมร่วมส่วนราชการประกาศปิด
- 7 พ.ค.67 ผอ.สบอ.16 รับฟังปัญหาพื้นที่ พร้อมตกลงร่วมกัน 4 ข้อ โดยภาคประชาชนมีการคัดเลือกคณะกรรมการฯผู้ประกอบการท่องเที่ยว
- 8-9 พ.ค.67 รองอธิบดีฯลงพื้นที่ ตัวแทน 3 หมู่บ้านให้ข้อมูล
- 16 พ.ค.67 สบอ.16 ประชุมคืบหน้าแก้ปัญหา
- 18 พ.ค.67 ประชุมร่วมกับชาวบ้าน สำรวจพื้นที่ต้องสงสัยรุกพื้นที่ บ.สันป่าเกี๊ยะ
- 29 พ.ค.67 ประชุมถอดบทเรียนไฟป่า
- 10 มิ.ย.67 ประชุมฟังรับฟังความเห็น
- 11 มิ.ย.67 ตรวจสอบพื้นที่เผาไหม้และดูการจัดการขยะ บ.สันป่าเกี๊ยะ กระบวนการชุมชนจัดการขยะ ทำเตาขยะไร้ควัน
- 12 มิ.ย.67 ประชุมคณะทำงาน
- 15 มิ.ย.67 ลงพื้นที่ บ.เลาวู
- 24 มิ.ย.67 ยื่นเอกสารขอความเห็น บ.เลาวู บ.สันป่าเกี๊ยะ
- 28 มิ.ย.67 ประชุมคณะทำงานฯ ตามอธิบดีแต่งตั้ง
- 1 ก.ค.67 ประชุมร่วม สส.เขต 6
- 8 ก.ค.67 ประชุมหารือ สส.เขต 6 และกลุ่ม พรี-มูฟ
- 12-13 ก.ค.67 คณะทำงานระดับกรมฯ ลงพื้นที่ บ.นาเลาใหม่ บ.เลาวู รับฟังความเห็นชาวบ้าน
- 19 ก.ค.67 คณะทำงานฟื้นฟูฯ สำรวจพื้นที่ถือครอง
- 2 ส.ค.67 คณะทำงานฯสำรวจบ้านพัก บ.สันป่าเกี๊ยะ
- 5 ส.ค.67 นำโดรนบินสำรวจ บ.เลาวู สำรวจพื้นที่ รูปแบบอาศัยบ้านพัก
- 7 ส.ค.67 นำโดรนสำรวจ บ.นาเลาใหม่

สำหรับการบันทึกข้อตกลงร่วมกันมี นายขวัญชัย เนื่องจำนงค์ นายอำเภอเวียงแหง ,ตัวแทนนายอำเภอเชียงดาว,นายกริชสยาม คงสตรี ผู้อำนวยการสำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16 ,นายกฤตภาส ขันทะธงสกุลดี ผอ.ส่วนอนุรักษ์สัตว์ป่า,นายพรนรินทร์ คุ้มทอง หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาวและผู้จัดการพื้นที่สงวนชีวมณฑลดอยเชียงดาว,ตัวแทนจากภาคประชาชน และส่วนต่างๆร่วมบันทึกข้อตกลงร่วมกัน โดยผู้อำนวยการสำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16 จะนำเรียนไปยังอธิบดีกรมอุทยานฯเพื่ออนุญาตเปิดให้บุคคลภายนอกเข้าพื้นที่และศึกษาธรรมชาติได้ ลดผลกระทบจากการปิดส่งผลต่อรายได้จากการท่องเที่ยวของชุมชน

รายงาน : โกวิทย์ บุญธรรม ผู้สื่อข่าวไทยพีบีเอส ศูนย์ข่าวภาคเหนือ