ก้าวแรก วัดพระมหาธาตุฯ นครศรีฯ สู่มรดกโลก

ภายหลังประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวันที่ 28 ม.ค.2568 มีมติเห็นชอบเอกสารนำเสนอขอประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก (Nomination Dossier) ฉบับสมบูรณ์ของแหล่งวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จ.นครศรีธรรมราช ไปยังศูนย์มรดกโลก ณ กรุงปารีส สาธารณรัฐฝรั่งเศส

อีกกว่า 1 ปีครึ่งจากนี้จะเป็นขั้นตอนการพิจารณาก่อนตัดสินการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก เริ่มตั้งแต่การจัดส่งเอกสารฯ ฉบับสมบูรณ์ถึงศูนย์มรดกโลก ภายในวันที่ 31 ม.ค.2568, ช่วงเดือน ก.พ.-พ.ค.2568 จะนำเข้าสู่กระบวนการประเมิน ซึ่งศูนย์มรดกโลกอาจประสานแจ้งว่าได้รับเอกสาร รวมถึงความคืบหน้า หรือขอข้อมูลต่าง ๆ เพิ่มเติม

ขณะที่กระบวนการตรวจประเมินจะเริ่มต้นขึ้นในช่วงเดือน ส.ค.2568 ได้แก่ การประเมินศักยภาพของแหล่งในพื้นที่ การประเมินคุณค่าของแหล่งตามเอกสารที่นำเสนอ และการตอบข้อซักคำถาม โค้งสุดท้ายช่วงเดือน พ.ค.2569 ศูนย์มรดกโลกจะรวบรวมความเห็นขององค์กรที่ปรึกษาฯ จัดทำร่างมติผลการพิจารณาประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลกแจ้งต่อรัฐภาคี และพิจารณาบรรจุเข้าสู่วาระการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญ ก่อนพิจารณาตัดสินการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก ในช่วงเดือน มิ.ย.-ก.ค.2569

น.ส.สุดาวรรณ หวังศุภกิจโกศล รมว.วัฒนธรรม (วธ.) กล่าวว่า หากวัดพระมหาธาตุฯ จ.นครศรีธรรมราช ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก จะเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมแหล่งที่ 6 ของประเทศไทย และเป็นแหล่งมรดกโลกแห่งแรกในภาคใต้ นำมาซึ่งความภาคภูมิใจและการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม เพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับท้องถิ่นและประเทศไทย เพิ่มศักยภาพการแข่งขันในเวทีโลก

ทั้งนี้ วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร ได้รับการบรรจุรายชื่อในบัญชีชั่วคราว (Tentative List) ตั้งแต่ พ.ศ.2555 โดย วธ.ในฐานะคณะอนุกรรมการมรดกโลกทางวัฒนธรรมได้มอบหมายกรมศิลปากรให้คำปรึกษาแนะนำการปรับปรุงเอกสารนำเสนอขอขึ้นทะเบียนมรดกโลก (Nomination Dossier) ของแหล่งวัดพระมหาธาตุฯ อย่างใกล้ชิด

ในการปรับเปลี่ยนและเลือกเฟ้นคุณค่าโดดเด่นระดับสากล (Outstanding Universal Value หรือ OUV) ที่แสดงถึงคุณค่าความสำคัญในระดับโลกของวัดพระมหาธาตุฯ ซึ่งได้ส่งร่างเอกสารไปขอรับการตรวจสอบความถูกต้องของรูปแบบและความครบถ้วนของเอกสารจากศูนย์มรดกโลก เมื่อเดือน ก.ย.2567 ที่ผ่านมา

เข้าเกณฑ์โดดเด่นศูนย์กลาศาสนา-สถาปัตยกรรม

แหล่งวัดพระมหาธาตุฯ มีคุณสมบัติสอดคล้องกับเกณฑ์ของมรดกโลก ที่เลือกนำเสนอ 2 ข้อ ดังนี้ เกณฑ์ข้อที่ 2 วัดพระมหาธาตุแสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางศาสนา ความต่อเนื่องทางจิตวิญญาณ และองค์ประกอบสำคัญที่สะท้อนถึงอิทธิพลทางศาสนาและรูปแบบศิลปะจากศาสนาฮินดู พุทธศาสนามหายาน และพุทธศาสนาเถรวาท ที่ได้รับการถ่ายทอดทั่วทั้งตอนใต้ของเอเชียภาคพื้นสมุทรมาเป็นเวลาประมาณ 1,500 ปี

มีรูปแบบสถาปัตยกรรมที่หลากหลายและทรงคุณค่า ซึ่งได้รับอิทธิพลมาจากแหล่งที่สำคัญในภูมิภาคนี้ เช่น ศิลปะปาละจากนาลันทา ศิลปะชวาภาคกลาง ศิลปะศรีลังกา และศิลปะมอญจากเมียนมาทางตอนใต้ จึงเป็นตัวอย่างของการแลกเปลี่ยนทางศาสนาและสถาปัตยกรรมในมวลมนุษย์อย่างชัดเจน โดยรูปแบบสถาปัตยกรรม การปฏิบัติทางพุทธศาสนา และประเพณีที่ยังคงดำรงอยู่ของอารามแห่งนี้ ยังมีอิทธิพลอย่างมากต่อสถานที่ต่าง ๆ ในประเทศไทย มาเลเซีย และประเทศอื่น ๆ อีกด้วย

รวมทั้งเกณฑ์ข้อที่ 6 วัดพระมหาธาตุเป็นศูนย์กลางทางศาสนาของเมืองที่สำคัญ และเป็นศูนย์กลางของประเพณีที่ยังดำรงอยู่ด้วยระบบความเชื่อที่หลากหลาย ซึ่งได้ผสมผสานระหว่างความเชื่อพื้นเมืองดั้งเดิม ความเชื่อในศาสนาฮินดู และพุทธศาสนาในกาลต่อมา ดังเห็นได้จากการบูชา การทำบุญ และประเพณีประจำปี

ลักษณะอันเป็นเอกลักษณ์ของประเพณีที่ยังสืบทอดอยู่ในอารามแห่งนี้ เช่น พิธีแห่ผ้าขึ้นธาตุ การแสดงโนรา การบูชาบรรพบุรุษ พิธีพราหมณ์ งานศิลปะเฉพาะถิ่น และประเพณีท้องถิ่น ต่างสะท้อนถึงความสัมพันธ์ระหว่างสถานที่ศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้กับชุมชนรายรอบอย่างชัดเจน อีกทั้งเป็นแนวทางให้กับอารามและชุมชนอื่น ๆ บนคาบสมุทรภาคใต้ของไทยและภูมิภาคอื่น ๆ ได้ปฏิบัติตามอีกด้วย

5 แหล่งมรดกวัฒนธรรมถูกบรรจุรายชื่อในบัญชีชั่วคราว

ปัจจุบันประเทศไทยมีแหล่งมรดกวัฒนธรรมที่ได้รับการบรรจุรายชื่อในบัญชีชั่วคราว (Tentative List) จำนวน 5 แหล่ง ได้แก่ วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดพระบรมธาตุ) จ.นครศรีธรรมราช, กลุ่มเทวสถานปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด, อนุสรณ์สถาน แหล่งต่าง ๆ และภูมิทัศน์วัฒนธรรมของเชียงใหม่ นครหลวงของล้านนา, พระธาตุพนม กลุ่มสิ่งก่อสร้างทางประวัติศาสตร์ และภูมิทัศน์ที่เกี่ยวข้อง และสงขลา และชุมชนที่เกี่ยวเนื่องริมทะเลสาบสงขลา

นอกจากนี้ ประเทศไทยมีแหล่งมรดกโลกวัฒนธรรมที่ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก (World Heritage Sites) จำนวน 5 ได้แก่ นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา, เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร, แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง, เมืองโบราณศรีเทพและโบราณสถานสมัยทวารวดีที่เกี่ยวข้อง และภูพระบาท ประจักษ์พยานแห่งวัฒนธรรมสีมา

อ่านข่าว : เปิดเหตุผลความล่าช้า กว่า วัดพระมหาธาตุฯ" จะถูกเสนอเป็น "มรดกโลก" 

ครม.ไฟเขียวเอกสารชง “วัดพระมหาธาตุฯ" นครศรีฯ ขึ้นทะเบียนมรดกโลก 

ส่องประวัติ "วัดพระมหาธาตุฯ เมืองนคร" ก่อนขึ้นแท่น "มรดกโลก"