กระแส “หมูเด้ง” ที่กำลังมาแรง ทำให้ใครหลาย ๆ คนหันมาสนใจ “ฮิปโปแคระ” สัตว์ที่น่ารัก แต่ก็เต็มไปด้วยความลึกลับและเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ชนิดนี้ ในบทความนี้จะพาไปทำความรู้จักสัตว์สุดจะน่ารักตัวนี้กัน

“หมูเด้ง” (Moo Deng) ฮิปโปแคระ (Pygmy Hippopotamus) ณ ขณะนี้กำลังเป็นกระแสดังไกลไปทั่วโลก แต่เชื่อหรือไม่ว่าฮิปโปแคระตามธรรมชาตินั้นเป็นสัตว์ที่มีพฤติกรรมที่ลึกลับและเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์มากที่สุดสายพันธุ์หนึ่งเลยทีเดียว

ภาพหมูเด้ง ลูกฮิปโปแคระกำลังอ้าปากกว้าง ภาพจาก สวนสัตว์เปิดเขาเขียว Khao Kheow Open Zoo

ฮิปโปแคระ หรือ ฮิปโปโปเตมัสแคระ เป็นญาติที่ค่อนข้างใกล้ชิดกับฮิปโปโปเตมัส (Hippopotamus) นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่ามันแยกสายพันธุ์ออกจากกันเมื่อประมาณ 1-2 ล้านปีก่อนเท่านั้นเอง ฮิปโปแคระมีถิ่นที่อยู่อาศัยในธรรมชาติป่าในบริเวณแอฟริกาตะวันตก จากการสำรวจเมื่อปี 2015 คาดว่ามีฮิปโปแคระตัวเต็มวัยไม่เกิน 2,500 ตัวที่หลงเหลืออยู่ในธรรมชาติ ส่วนมากเคยพบในพื้นที่ประเทศไนจีเรีย แต่ปัจจุบันคาดว่ามันสูญพันธุ์ไปจากป่าของประเทศไนจีเรียไปหมดแล้ว หลงเหลืออยู่ในป่าของประเทศไลบีเรีย โกตดิวัวร์ (ไอวอรีโคสต์) กินี และเซียร์ราลีโอน เพียงเล็กน้อย

ภาพแผนที่การกระจายตัวของฮิปโปแคระในพื้นที่ตะวันตกของแอฟริกา ภาพจาก JayHenry

ฮิปโปแคระมักอาศัยอยู่ในป่าที่ห่างไกลจากพื้นที่ชายฝั่งทะเล ชอบอยู่ในป่า ใกล้กับแหล่งน้ำจืด ทั้งแม่น้ำ ทะเลสาบ และบึงที่มีโคลน มันจะออกหากินในเวลากลางคืนภายในป่าที่มืดทึบ ซึ่งทำให้ความรู้เกี่ยวกับการใช้ชีวิตของฮิปโปแคระตามธรรมชาติของเรานั้นน้อยมากเมื่อเทียบกับฮิปโปโปเตมัส

ด้วยพฤติกรรมการหากินในเวลากลางคืน ความรู้เกี่ยวกับฮิปโปแคระตามธรรมชาติจึงได้มาจากกล้องดักถ่ายภาพสัตว์ป่าเท่านั้น ตามธรรมชาติพวกมันจะไม่ได้อยู่เป็นฝูงขนาดใหญ่เหมือนกับฮิปโปโปเตมัส แต่ใช้ชีวิตอยู่เพียงลำพัง อาจจะอยู่เพียงตัวเดียวหรืออยู่เป็นคู่ ชอบแอบซ่อนตัวไม่ให้ใครเห็นตามโพรงใต้ดิน และด้วยพฤติกรรมเหล่านี้ทำให้การศึกษาฮิปโปแคระตามธรรมชาติยากมากและทำให้ความรู้เกี่ยวกับฮิปโปแคระนั้นมีน้อยมาก การวิจัยฮิปโปแคระตามธรรมชาตินอกเหนือจากกล้องดักถ่ายสัตว์ป่าในเวลากลางคืนก็จะทำได้เพียงแค่การสำรวจรอยตีนและขี้ของมันเท่านั้น การคาดการณ์ประชากร การกระจายตัว และถิ่นที่อยู่อาศัยของฮิปโปแคระตามธรรมชาติจึงทำได้เพียงจากใช้แบบจำลองทางคอมพิวเตอร์

ความรู้พื้นฐานส่วนมากเกี่ยวกับฮิปโปแคระนั้นได้จากการศึกษาจากการเลี้ยงในสวนสัตว์ ซึ่งทำให้เราเข้าใจพฤติกรรมของฮิปโปแคระมากขึ้น อายุขัยของฮิปโปแคระที่ถูกเลี้ยงโดยมนุษย์สามารถยาวนานได้มากถึง 55 ปี แต่เชื่อว่าตัวที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติไม่น่าจะอยู่ได้นานขนาดนั้น

หมูเด้ง” (Moo Deng) และแม่ ฮิปโปแคระ (Pygmy Hippopotamus) ภาพจาก สวนสัตว์เปิดเขาเขียว Khao Kheow Open Zoo

ปัจจุบันฮิปโปแคระเป็นสัตว์ที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ในแหล่งธรรมชาติมาก เนื่องจากการรุกรานของมนุษย์เข้าไปในพื้นที่ป่าและการล่าฮิปโปแคระมาเป็นอาหาร พื้นที่ป่าของแอฟริกาตะวันตกนั้นกำลังเสื่อมโทรมอย่างหนักเนื่องจากการรุกล้ำผืนป่าเพื่อนำไปใช้ในการเกษตรกรรมเพาะปลูกปาล์มน้ำมัน โกโก้และยางพารา แต่ทว่าภัยคุกคามที่ร้ายแรงที่สุดสำหรับฮิปโปแคระกลับเป็นการลักลอบขุดแร่เถื่อน ทั้งจากการทำเหมืองแร่ภายในป่าอนุรักษ์และการเสี่ยงโชคของชาวบ้านขุดหาและร่อนแร่ทองคำตามลำน้ำที่อยู่ภายในป่า ซึ่งสิ่งนี้รบกวนพฤติกรรมการหากินและอยู่อาศัยของฮิปโปแคระและทำให้ธรรมชาติของป่าโดยรอบเสื่อมโทรม

ถึงแม้ว่าปัจจุบันหลายฝ่ายจะเข้าไปสนับสนุนการอนุรักษ์ฮิปโปแคระที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติและดำเนินการมาหลายทศวรรษทั้งการอนุรักษ์ในพื้นที่และโครงการอนุรักษ์เพาะเลี้ยงในสวนสัตว์ ทุกวันนี้มีฮิปโปแคระที่มีชีวิตอยู่สวนสัตว์ราว 450 ตัว ซึ่งถึงแม้ว่าเราจะเพิ่มปริมาณฮิปโปแคระภายในสวนสัตว์ได้มากขึ้น แต่ถิ่นที่อยู่อาศัยในธรรมชาติคือสิ่งที่สำคัญที่สุด เพื่อให้สัตว์ที่น่ารักนี้อยู่ตามธรรมชาตินั้นอยู่คู่กับโลกใบนี้ต่อไป

เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล

📌อ่าน : 9 Facts น่ารู้ ของ “ฮิปโปแคระ”

🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

“ฮิปโปแคระ” สัตว์ลึกลับสุดน่ารักที่ผองเพื่อนตามธรรมชาติกำลังสูญพันธุ์