“วันส้วมโลก” (World Toilet Day) ตรงกับ 19 พฤศจิกายน ของทุกปี สหประชาชาติ (UN) กำหนดขึ้นเพื่อสร้างความตระหนักในการจัดการสภาวะวิกฤตด้านสุขาภิบาล เพื่อให้ประชาชนทุกคนได้เข้าถึงการสุขาภิบาลอย่างปลอดภัย ด้วยเหตุนี้ Thai PBS Sci & Tech จึงขอนำความรู้มาให้ได้ทราบว่า เมื่อเราใช้ห้องน้ำสาธารณะ อาจเสี่ยงเชื้อโรคจากอะไรบ้าง เพื่อรู้ก่อนใช้ห่างไกลเชื้อโรคกัน
ห้องน้ำมี “เชื้อโรค” แฝงตัวอยู่เป็นจำนวนมาก
เชื้อโรคที่อยู่ในห้องน้ำส่วนใหญ่เกิดจากการปนเปื้อนของสิ่งปฏิกูล เช่น อุจจาระ ร่วมกับความอับชื้น ส่งผลให้เชื้อโรคสามารถอาศัยอยู่ในห้องน้ำได้เป็นเวลานาน เนื่องจากเชื้อแบคทีเรียและไวรัสก่อโรคต่าง ๆ มีขนาดเล็กมาก ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ดังนั้น การประเมินความสะอาดของห้องน้ำ โดยการสังเกตคราบสกปรก จึงไม่สามารถยืนยันความปลอดภัยได้ร้อยเปอร์เซ็นต์
เมื่อเข้าห้องน้ำ หากมือไปสัมผัสถูกพื้นผิว หรือสุขภัณฑ์ที่มีเชื้อโรคแฝงอยู่แล้ว ไม่ได้ทำความสะอาดมือ หลังจากนั้นหยิบอาหารมารับประทาน จะทำให้เกิดการติดเชื้อตามมาได้ เช่น การติดเชื้อซาลโมเนลล่า ซึ่งมักจะพบปนเปื้อนในอุจจาระได้บ่อย ๆ หากได้รับเชื้อนี้เข้าไป อาจทำให้มีอาการไข้ ปวดท้อง และท้องเสีย ในกรณีผู้ป่วยภูมิต้านทานต่ำ อาจทำให้ติดเชื้อในกระแสเลือดและเสียชีวิตได้
นอกจากโรคติดต่อทางเดินอาหารแล้ว เชื้อราที่อยู่ในห้องน้ำนั้น อาจทำให้ผู้ป่วยเป็นโรคภูมิแพ้หรือหอบหืด มีอาการกำเริบได้ แต่สำหรับผู้ที่มีภูมิต้านทานต่ำแล้ว เชื้อราดังกล่าว อาจทำให้เกิดปอดอักเสบรุนแรงและฝีในสมองได้ ดังนั้น ผู้ป่วยที่มีภูมิต้านทานต่ำทุกราย ควรปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับการทำความสะอาดห้องน้ำด้วยเสมอ
เหตุที่ “ห้องน้ำสาธารณะ” มีเชื้อโรคมากกว่าห้องน้ำทั่วไป
ถ้าพูดถึงห้องน้ำสาธารณะแล้ว สาเหตุที่มีเชื้อโรคมากกว่าห้องน้ำทั่วไปคำตอบง่าย ๆ ที่ทุกคนน่าจะรู้กันก็คือ เนื่องจากในแต่ละวันมีคนใช้ร่วมกันเป็นจำนวนมากนั่นเอง ซึ่งถ้าห้องน้ำนั้นไม่ได้รับการดูแลทำความสะอาดอย่างดี ก็เป็นไปได้ว่าเราอาจจะมีความเสี่ยงในการที่จะได้รับเชื้อแบคทีเรียมาจากห้องน้ำได้ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง และนั่นอาจเป็นสาเหตุของการเกิดโรคต่าง ๆ ตามมาได้
การทดลองการเจริญเติบโตของเชื้อโรคในห้องน้ำ
แจ็ค กิลเบิร์ต นักจุลชีววิทยา จากห้องปฏิบัติการแห่งชาติอิลลินอยส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา ผู้เชี่ยวชาญที่เคยทำงานวิจัยเกี่ยวกับปริมาณและชนิดของแบคทีเรียในห้องน้ำสาธารณะยืนยันว่า ห้องน้ำที่สภาพแวดล้อมเย็น แห้งและสะอาดสะอ้าน ทำให้แบคทีเรียส่วนใหญ่ไม่สามารถเจริญเติบโตได้เป็นเวลานาน ๆ ผิดกับห้องน้ำที่มีอากาศชื้นและอุ่น รวมทั้งมีเศษอาหารสกปรกตกอยู่ตามพื้นจำนวนมาก ซึ่งเป็นเหตุให้แบคทีเรียเจริญเติบโตได้ดีและมีชีวิตได้นานกว่า
ความเสี่ยง “เชื้อโรค” ทำให้เกิดโรค ที่เกิดจากห้องน้ำสาธารณะ
ห้องน้ำสาธารณะถือเป็นแหล่งเพาะพันธุ์เชื้อโรคอย่างดี โดยเฉพาะเชื้อโรคหลัก ๆ มีอยู่ 2 กลุ่มคือ เชื้อโรคที่ทำให้เกิดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ อย่างเช่น อาการตกขาวเพราะติดเชื้อในช่องคลอด หนองใน เริม และเชื้อโรคที่ทำให้เกิดโรคในระบบทางเดินอาหาร อย่างเช่น ท้องร่วง ไวรัสตับอักเสบชนิดเอ เพราะฉะนั้นทางที่ดีก่อนเข้าห้องน้ำเราควรเตรียมพร้อม ด้วยการทำความสะอาดอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ต้องสัมผัสร่วมกัน เพื่อความปลอดภัยและยังช่วยลดความเสี่ยงติดโรคต่าง ๆ ตามมาได้
ถ้าภูมิคุ้มกันแข็งแรง ก็สู้กับแบคทีเรีย-เชื้อโรคได้
ถึงจะมีหลากหลายงานวิจัยที่ระบุว่า แบคทีเรียที่เกิดขึ้นในบริเวณห้องน้ำ โดยเฉพาะห้องน้ำสาธารณะนั้นจะมีหลากหลายสายพันธุ์ บางส่วนจะเป็นแบคทีเรียที่อาศัยอยู่ในตัวคน และมักพบตามพื้นที่ต่าง ๆ ในห้องน้ำที่ต้องใช้การสัมผัส เช่น ประตู ที่นั่ง ก๊อกน้ำ ปุ่มชักโครก แต่ถ้าภูมิคุ้มกันของเราไม่ได้อ่อนแอ หรือในร่างกายไม่ได้มีแผลเปิดที่อาจทำให้เกิดการติดเชื้อได้ง่าย ๆ ก็ไม่ได้หมายความว่าจะสามารถติดโรคจากคนอื่นที่เราไม่รู้จักได้ง่ายขนาดนั้น
“ล้างมือ” ทุกครั้งที่เข้าห้องน้ำ ป้องกัน “เชื้อโรค” เข้าสู่ร่างกาย
อย่างที่เคยมีการรณรงค์ให้ล้างมือเป็นประจำ โดยเฉพาะช่วงที่มีการระบาดของโรคต่าง ๆ เพราะการล้างมือที่ถูกวิธี (เริ่มจากล้างตั้งแต่มือ แขน และอาจไล่ไปจนถึงข้อศอก และไม่ลืมที่จะทำความสะอาดหลังมือทั้งสองข้างด้วย เวลาถูฝ่ามือก็ไม่ลืมที่จะทำความสะอาดซอกเล็บ ข้อนิ้วและง่ามมือด้วยสบู่และล้างน้ำให้สะอาดทุกครั้ง) เป็นหนทางหนึ่งที่ช่วยทำลายเชื้อแบคทีเรีย-เชื้อโรคได้ง่าย ๆ เช่น แค่กดปุ่มชักโครก ก็อาจทำให้ติดเชื้อจากแบคทีเรียที่ทำให้เกิดโรคตับอักเสบชนิดเอได้ ถ้าไม่ล้างมือและยังใช้มือเดียวกันนั้นหยิบจับอาหารเข้าปาก แต่ทุกอย่างป้องกันและลดโอกาสเกิดโรคได้ง่าย ๆ เพียงแค่เพียงล้างมือทำความสะอาดบ่อย ๆ เท่านั้น
🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS
แหล่งข้อมูลอ้างอิง : คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, โรงพยาบาลเปาโล
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
