ในอุตสาหกรรมการบินพาณิชย์ การจัดการจำนวนผู้โดยสารในเที่ยวบินเป็นเรื่องสำคัญที่มีผลต่อรายได้และต้นทุนของสายการบิน โดยทั่วไป สายการบินจะพยายามทำให้ที่นั่งในเครื่องบินถูกจองและใช้งานอย่างเต็มที่ เพื่อให้เกิดรายได้สูงสุด ซึ่งในบางครั้งนำไปสู่กลยุทธ์ที่เรียกว่า “Overbooking” หรือการขายตั๋วโดยสารเกินจำนวนที่นั่งที่มีอยู่บนเครื่องบิน แนวคิดเบื้องหลังของ Overbooking นั้นอยู่บนสมมติฐานที่ว่า มักจะมีผู้โดยสารบางคนที่ไม่มาขึ้นเครื่องตามเวลาหรือตกเครื่องด้วยเหตุผลต่าง ๆ เช่น ความล่าช้าของผู้โดยสารเอง ปัญหาด้านการเดินทาง หรือเปลี่ยนแผนกะทันหัน การ Overbooking ช่วยให้สายการบินสามารถบริหารจัดการทรัพยากรให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด อย่างไรก็ตาม กลยุทธ์นี้ก็อาจก่อให้เกิดปัญหาเมื่อมีผู้โดยสารจำนวนมากเกินกว่าที่นั่งจริง ซึ่งต้องใช้วิธีการแก้ไขสถานการณ์ เช่น การมอบค่าชดเชยหรือหาที่นั่งในเที่ยวบินอื่นให้กับผู้โดยสาร

ในอีกด้านหนึ่งของ Overbooking กลับมีปรากฏการณ์ที่ตรงกันข้ามเกิดขึ้น นั่นคือสถานการณ์ที่เที่ยวบินพาณิชย์แทบไม่มีผู้โดยสารหรือไม่มีผู้โดยสารเลย สถานการณ์นี้รู้จักกันในชื่อว่า “เที่ยวบินผี” หรือ “Ghost Flight” ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าสนใจและชวนตั้งคำถามว่าทำไมเที่ยวบินเหล่านี้ยังคงถูกดำเนินการ ทั้งที่ดูเหมือนจะขาดทุนอย่างชัดเจน

เที่ยวบินผีคือเที่ยวบินที่มีผู้โดยสารน้อยหรือไม่มีผู้โดยสารเลย

เที่ยวบินผีนั้นแตกต่างจาก “เที่ยวบินเปล่า” หรือ “Ferry Flight” ซึ่งเป็นเที่ยวบินที่ไม่มีผู้โดยสารโดยเจตนา เช่น การย้ายเครื่องบินไปยังสนามบินอื่นเพื่อรองรับผู้โดยสารในเที่ยวบินถัดไป หรือการส่งเครื่องบินไปซ่อมบำรุง เที่ยวบินเปล่าเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของการดำเนินงานปกติของสายการบิน แต่เที่ยวบินผีกลับมีลักษณะเฉพาะตัว เพราะเป็นเที่ยวบินพาณิชย์ที่เปิดขายตั๋วโดยสารให้ผู้โดยสารทั่วไปขึ้นบิน แต่กลับมีผู้โดยสารน้อยจนน่าแปลกใจ บางครั้งอาจมีเพียงหนึ่งหรือสองคน หรือในกรณีที่ร้ายแรงที่สุด อาจไม่มีผู้โดยสารเลยแม้แต่คนเดียว

คำถามที่ตามมาคือ ทำไมเที่ยวบินผียังคงดำเนินการอยู่ เหตุผลหลักหนึ่งคือข้อบังคับทางกฎหมายหรือเงื่อนไขการอนุญาตให้ดำเนินการในเส้นทางบินนั้น ๆ สายการบินอาจถูกบังคับให้ทำการบินในเส้นทางดังกล่าวแม้จะไม่มีความคุ้มค่าทางการเงิน เพื่อรักษาสิทธิ์ในการใช้เส้นทางบินในอนาคต นอกจากนี้ ในบางกรณี การยกเลิกเที่ยวบินอาจมีต้นทุนสูงกว่าการบินโดยไม่มีผู้โดยสาร เช่น ค่าปรับจากสนามบิน ค่าชดเชยผู้โดยสารที่ซื้อตั๋วไว้แล้ว หรือการเสียความน่าเชื่อถือของสายการบินในสายตาผู้โดยสาร

เที่ยวบินนานาชาติในช่วงการระบาดของ COVID-19 นั้นส่วนใหญ่เป็นเที่ยวบินผี

โดยปกติแล้ว เที่ยวบินผีนั้นเกิดขึ้นน้อยมาก อย่างไรก็ตาม ในช่วงการระบาดของ COVID-19 นั้น มีเที่ยวบินจำนวนมากที่บินโดยมีจำนวนผู้โดยสารไม่ถึงครึ่งของความจุของเครื่องบิน ในบางกรณีอาจต่ำกว่า 10% ของความจุของเครื่องบิน แต่สายการบินก็ยังคงต้องบินเที่ยวบินดังกล่าวแม้จะไม่มีผู้โดยสารเพราะสิ่งที่เรียกว่า “Airport Slot Rule” หรือ “สล็อตสนามบิน”

อาคารผู้โดยสารในช่วงการระบาดของ COVID-19

สล็อตสนามบินนั้นคือสล็อตสำหรับการขึ้นบินหรือการลงจอดในแต่ละวันและแต่ละเวลาของสนามบิน ๆ หนึ่ง โดยแต่ละสนามบินมีสล็อตจำกัด และจะแจกจ่ายสล็อตดังกล่าวให้แต่ละสายการบินแตกต่างกันไป การมีสล็อตทำให้สนามบินสามารถจำกัดปริมาณเที่ยวบินได้เพื่อรักษาเวลาทำการสนามบินและป้องกันไม่ให้มีเที่ยวบินล่าช้ามากเกินไป

สายการบินเมื่อได้รับสล็อตจากสนามบินแล้วจะต้องใช้สล็อตดังกล่าว หากใช้ไม่ครบและใช้น้อยเกินไปถึงจุดหนึ่ง สนามบินอาจจะยกเลิกสล็อตดังกล่าวได้และนำไปให้กับสายการบินอื่นแทน

เที่ยวบินผีที่แทบไม่มีผู้โดยสารเลย

ดังนั้นสายการบินจะต้องทำอย่างไรก็ได้ที่จะใช้จำนวนสล็อตให้มากที่สุด ในช่วงการระบาดของ COVID-19 นั้น สายการบินจำนวนมากจำเป็นต้องรักษาเที่ยวบินจำนวนมากไว้ทั้งที่ไม่มีผู้โดยสาร เพราะต้องการจะรักษาจำนวนสล็อตดังกล่าว ไม่เช่นนั้นแล้วก็จะต้องขายสล็อตดังกล่าวให้กับสายการบินอื่น หรือเสี่ยงถูกสนามบินถอดถอนสล็อตดังกล่าว บางสนามบินจึงยกเลิกระบบสล็อตเพื่อลดปริมาณเที่ยวบินผี

เที่ยวบินผียังสะท้อนถึงความซับซ้อนในการบริหารจัดการอุตสาหกรรมการบิน ที่ต้องคำนึงถึงทั้งด้านการเงิน กฎหมาย และการบริการลูกค้า เรื่องราวของเที่ยวบินผีจึงไม่เพียงแค่เป็นเรื่องที่น่าติดตามสำหรับผู้ที่สนใจการเดินทางทางอากาศ แต่ยังเป็นตัวอย่างของความท้าทายในการดำเนินงานของสายการบินที่ต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่คาดฝันและต้องตัดสินใจอย่างรอบคอบในทุก ๆ เที่ยวบิน

เรียบเรียงโดย โชติทิวัตถ์ จิตต์ประสงค์

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

รู้จัก “เที่ยวบินผี” เมื่อเที่ยวบินไร้ผู้โดยสาร