บ้านนาหมูม่น ต.นาดี อ.ด่านซ้าย จ.เลย หมู่บ้านกลางหุบเขาที่มีภูเขาล้อมรอบ ชาวบ้านที่นี่นอกจากจะใช้วิถีทำนาแบบดั้งเดิม คือการใช้นาดำแล้ว สิ่งที่น่าสนใจของที่นี่คือยังมีการใช้เครื่องมือโบราณขนาดใหญ่ ในการผันน้ำเข้านา ซึ่งชาวบ้านที่นี่เรียกว่า “พัดทดน้ำ” โดยทำจากไม้ไผ่ที่สามารถหาได้ในหมู่บ้าน เป็นภูมิปัญญาในการทำเกษตร เป็นมรดกตกทอดจากบรรพบุรุษจากรุ่นสู่รุ่น
พัดทดน้ำที่บ้านนาหมูม่นเหล่านี้จะถูกสร้างเรียงรายไว้ที่ริมน้ำหมัน สายน้ำสำคัญที่หล่อเลี้ยงชาวนา ในอดีตมีพัดทดน้ำเรียงรายนับร้อยตัว แต่ปัจจุบันมีเหลืออยู่จำนวน 13 ตัว ซึ่งพัดทดน้ำทุกตัวที่เห็น มีเจ้าของประจำ และยังใช้งานในการผันน้ำเข้าที่นา พัดทดน้ำที่นี่จะทำงาน 24 ชั่วโมง หากเสียชาวบ้านก็จะลงแขกมาช่วยกันซ่อม
พ่อพยุง สิงห์สถิตย์ ปราชญ์ชาวบ้านผู้เชี่ยวชาญเรื่องพัดทดน้ำ ได้บอกว่า “พัดทดน้ำ” กับวิถีความผูกพันของคนบ้านนาหมูม่น นั้นมีมานานกว่า 300 ปี ตัวแกเองมีพัดทดน้ำ 2 ตัว สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคนจนถึงปัจจุบันเหมือนกับคนอื่น ๆ ในหมู่บ้าน ที่ส่วนใหญ่ก็เป็นมรดกตกทอด เพราะพัดทดน้ำมีข้อดีช่วยให้ชาวบ้านมีน้ำทำมาหากิน ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการสูบน้ำ ช่วยเรื่องระบบนิเวศ และเป็นวิถีครอบครัวเป็นมรดกให้ลูกหลาน
ปัจจุบัน แม้จะมีเครื่องสูบน้ำเข้ามาทดแทนบ้าง แต่ “พัดทดน้ำ” ที่ยังคงมีอยู่สื่อถึงความผูกพันที่มีมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ชาวบ้านที่มีพัดทดน้ำต่างก็บอกว่า พัดคือลมหายใจ เป็นเสมือนชีวิตจิตใจของคนที่นี่ และพวกเขาจะส่งสิ่งมีค่านี้ให้ลูกหลานต่อไป
ติดตามชมวิถีเก่าที่ยังคงมีเสน่ห์ และทำความรู้จักกับ “พัดทดน้ำ” ในรายการซีรีส์วิถีคน วันจันทร์ที่ 2 ธันวาคม 2562 เวลา 21.45 - 22.15 น. ทางไทยพีบีเอส รับชมออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
พัดทดน้ำ มรดกจากบรรพบุรุษ
บ้านนาหมูม่น ต.นาดี อ.ด่านซ้าย จ.เลย หมู่บ้านกลางหุบเขาที่มีภูเขาล้อมรอบ ชาวบ้านที่นี่นอกจากจะใช้วิถีทำนาแบบดั้งเดิม คือการใช้นาดำแล้ว สิ่งที่น่าสนใจของที่นี่คือยังมีการใช้เครื่องมือโบราณขนาดใหญ่ ในการผันน้ำเข้านา ซึ่งชาวบ้านที่นี่เรียกว่า “พัดทดน้ำ” โดยทำจากไม้ไผ่ที่สามารถหาได้ในหมู่บ้าน เป็นภูมิปัญญาในการทำเกษตร เป็นมรดกตกทอดจากบรรพบุรุษจากรุ่นสู่รุ่น
พัดทดน้ำที่บ้านนาหมูม่นเหล่านี้จะถูกสร้างเรียงรายไว้ที่ริมน้ำหมัน สายน้ำสำคัญที่หล่อเลี้ยงชาวนา ในอดีตมีพัดทดน้ำเรียงรายนับร้อยตัว แต่ปัจจุบันมีเหลืออยู่จำนวน 13 ตัว ซึ่งพัดทดน้ำทุกตัวที่เห็น มีเจ้าของประจำ และยังใช้งานในการผันน้ำเข้าที่นา พัดทดน้ำที่นี่จะทำงาน 24 ชั่วโมง หากเสียชาวบ้านก็จะลงแขกมาช่วยกันซ่อม
พ่อพยุง สิงห์สถิตย์ ปราชญ์ชาวบ้านผู้เชี่ยวชาญเรื่องพัดทดน้ำ ได้บอกว่า “พัดทดน้ำ” กับวิถีความผูกพันของคนบ้านนาหมูม่น นั้นมีมานานกว่า 300 ปี ตัวแกเองมีพัดทดน้ำ 2 ตัว สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคนจนถึงปัจจุบันเหมือนกับคนอื่น ๆ ในหมู่บ้าน ที่ส่วนใหญ่ก็เป็นมรดกตกทอด เพราะพัดทดน้ำมีข้อดีช่วยให้ชาวบ้านมีน้ำทำมาหากิน ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการสูบน้ำ ช่วยเรื่องระบบนิเวศ และเป็นวิถีครอบครัวเป็นมรดกให้ลูกหลาน
ปัจจุบัน แม้จะมีเครื่องสูบน้ำเข้ามาทดแทนบ้าง แต่ “พัดทดน้ำ” ที่ยังคงมีอยู่สื่อถึงความผูกพันที่มีมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ชาวบ้านที่มีพัดทดน้ำต่างก็บอกว่า พัดคือลมหายใจ เป็นเสมือนชีวิตจิตใจของคนที่นี่ และพวกเขาจะส่งสิ่งมีค่านี้ให้ลูกหลานต่อไป
ติดตามชมวิถีเก่าที่ยังคงมีเสน่ห์ และทำความรู้จักกับ “พัดทดน้ำ” ในรายการซีรีส์วิถีคน วันจันทร์ที่ 2 ธันวาคม 2562 เวลา 21.45 - 22.15 น. ทางไทยพีบีเอส รับชมออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
ซีรีส์วิถีคน
การขนส่ง
คนชายขอบ
“โอ่ง” สร้างอาชีพ
หมากคือชีวิต
อาชีพโบราณในเมืองมัณฑะเลย์ ประเทศเมียนมา
วิถีเก่าในเมืองใหญ่
วิถีใต้สุด บ้านซาโห่ จ.ยะลา
วิถีชาวนาโบราณ จ.ปัตตานี และหมู่บ้านขนมโบราณ จ.นราธิวาส
วิถีพหุวัฒนธรรม อ.ตากใบ
วิถีโบราณหมู่บ้านแลกข้าว
มรดกกลางลำน้ำโขง
วิถีกลางป่า “บ้านกรูโบ”
“ม้าและล่อ” พาหนะขนส่งของคนพื้นที่สูง
“ขนส่งทางเรือ” เมืองเกิ่นเทอ ประเทศเวียดนาม
หมู่บ้านรถจี๊ป
คนหาปลาแห่งเทือกเขาบรรทัด
“หาบเร่” เดลิเวอรี่โบราณ
ผู้พิชิต "มะพร้าว"
ซูเปอร์มาร์เก็ตเครื่องจักสาน
“ช้างไถนา” วิถีโบราณบ้านนาเกียน จ.เชียงใหม่
วิถีโบราณ "หมู่บ้านคนผมจุก" เมืองมะกวย ประเทศเมียนมา
"ผักฝังดิน" วิถีโบราณ บ้านปางสา จ.เชียงราย
วิถีโบราณ บ้านเหมืองแพร่ จ.เลย
วิถีเก่าในเมืองใหญ่ ย่างกุ้ง ประเทศเมียนมา
พัดทดน้ำ มรดกจากบรรพบุรุษ
“เรือขนเกลือ” วิถีชาวน้ำ จ.สมุทรสาคร
“เรือขายน้ำจืด” วิถีชาวน้ำ บ้านปากน้ำเวฬุ จ.จันทบุรี
"ขี้ไต้ยางนา" ขุมทรัพย์จากป่า บ้านสร้างถ่อใน จ.อำนาจเจริญ
ขุมทรัพย์ในบ่อน้ำ อ.ชุมพลบุรี จ.สุรินทร์
เรือผีหลอก ภูมิปัญญาการหาปลาในแม่น้ำเจ้าพระยา อ.สรรพยา จ.ชัยนาท
ซีรีส์วิถีคน
การขนส่ง
คนชายขอบ
“โอ่ง” สร้างอาชีพ
หมากคือชีวิต
อาชีพโบราณในเมืองมัณฑะเลย์ ประเทศเมียนมา
วิถีเก่าในเมืองใหญ่
วิถีใต้สุด บ้านซาโห่ จ.ยะลา
วิถีชาวนาโบราณ จ.ปัตตานี และหมู่บ้านขนมโบราณ จ.นราธิวาส
วิถีพหุวัฒนธรรม อ.ตากใบ
วิถีโบราณหมู่บ้านแลกข้าว
มรดกกลางลำน้ำโขง
วิถีกลางป่า “บ้านกรูโบ”
“ม้าและล่อ” พาหนะขนส่งของคนพื้นที่สูง
“ขนส่งทางเรือ” เมืองเกิ่นเทอ ประเทศเวียดนาม
หมู่บ้านรถจี๊ป
คนหาปลาแห่งเทือกเขาบรรทัด
“หาบเร่” เดลิเวอรี่โบราณ
ผู้พิชิต "มะพร้าว"
ซูเปอร์มาร์เก็ตเครื่องจักสาน
“ช้างไถนา” วิถีโบราณบ้านนาเกียน จ.เชียงใหม่
วิถีโบราณ "หมู่บ้านคนผมจุก" เมืองมะกวย ประเทศเมียนมา
"ผักฝังดิน" วิถีโบราณ บ้านปางสา จ.เชียงราย
วิถีโบราณ บ้านเหมืองแพร่ จ.เลย
วิถีเก่าในเมืองใหญ่ ย่างกุ้ง ประเทศเมียนมา
พัดทดน้ำ มรดกจากบรรพบุรุษ
“เรือขนเกลือ” วิถีชาวน้ำ จ.สมุทรสาคร
“เรือขายน้ำจืด” วิถีชาวน้ำ บ้านปากน้ำเวฬุ จ.จันทบุรี
"ขี้ไต้ยางนา" ขุมทรัพย์จากป่า บ้านสร้างถ่อใน จ.อำนาจเจริญ
ขุมทรัพย์ในบ่อน้ำ อ.ชุมพลบุรี จ.สุรินทร์
เรือผีหลอก ภูมิปัญญาการหาปลาในแม่น้ำเจ้าพระยา อ.สรรพยา จ.ชัยนาท