"บ้านหมอเฒ่า" ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี ตั้งอยู่ตรงกลางระหว่างอุทยานแห่งชาติเอราวัณ และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสลักพระ
นายสมยศ นาคจีน ผู้ใหญ่บ้านหมอเฒ่า เล่าว่าธรรมชาติของที่นี่อุดมสมบูรณ์ มีทั้งภูเขาและแม่น้ำ คนบ้านหมอเฒ่าอาศัยแม่น้ำแควใหญ่เป็นแม่น้ำสำคัญในการอุปโภค คนที่นี่จึงมีอาชีพทำไร่ผสมผสาน ปลูกพืชผักผลไม้ เช่น มะเขือ, กล้วย, ส้มโอ และผักหวานป่า รวมถึงยังมีวิถีชีวิตที่เก่าแก่ คือ การเลี้ยงควาย ทั้งเลี้ยงบริเวณริมแม่น้ำแคว และเลี้ยงแบบควายปล่อยป่าชุมชน เมื่อถึงเวลาที่หิวควายก็จะเดินเข้ามาที่คอก คนที่นี่บางคนก็เตรียมเกลือเอาไว้ให้กิน เพราะควายจะชอบกินมาก นอกจากนั้นในปัจจุบันยังมีการเลี้ยงควายแบบขังคอกมากขึ้น โดยหน้าที่หลักของควายที่นี่ในสมัยก่อนนั้นก็คือ การขนไม้ไผ่ลงจากภูเขา แต่ในปัจจุบันเนื่องจากเป็นเขตอนุรักษ์ ทำให้การขนดังกล่าวต้องปรับเปลี่ยนมาขนในป่าชุมชนที่อยู่หลังบ้าน โดยวิธีการนี้ทำกันมาอย่างยาวนาน
ลุงสมกิจ พวงกุล (ลุงกร่อน) และ ป้าดวงจันทร์ เหมือนบัว (ป้าเม้ย) สองพี่น้องที่มีบ้านและคอกควายอยู่ใกล้กัน ลุงกับป้าเล่าว่า ควายของพวกเขาเป็นมรดกที่พ่อแม่มอบให้เมื่อครั้งแยกครอบครัว พี่น้องทุกคนยังเลี้ยงและขยายพันธุ์ ทำให้มีควายนับ 10 ตัว สำหรับขายเป็นรายได้ เพื่อจับจ่ายใช้สอยในครอบครัวและฝึกไว้ลากไม้ โดยอุปกรณ์สำคัญที่เอามาใช้กับควายของพวกเขา เรียกว่า "ไอ้เคิ้ด"
"ไอ้เคิ้ด" เป็นชื่อที่ชาวบ้านหมอเฒ่าใช้เรียก พาหนะที่ทำจากไม้ ไม่มีล้อ ลักษณะคล้ายเลื่อน มีความกว้างประมาณ 1 เมตร ยาวประมาณ 2.5 เมตร สามารถทำได้ทั้งผู้หญิงและผู้ชาย ใช้เวลาทำไม่เกิน 1 ชั่วโมง โดยไม่ต้องตอกตะปูแม้แต่ดอกเดียว ใช้เพียงลวด เชือกมัด และขันชะเนาะให้แน่นเท่านั้น เวลาใช้งานมักพ่วงกับ "สาลี่" ที่มีลักษณะคล้าย ๆ กับรถเข็น แต่ทำจากไม้
ทั้งสาลี่และไอ้เคิ้ด จะมาต่อเข้าด้วยกัน เมื่อชาวบ้านต้องการใช้ขนไม้หรือขนของจากภูเขา โดยใช้แรงควายลาก เรียกได้ว่าเป็นนวัตกรรมภูมิปัญญาชาวบ้านที่คิดค้นเอง ทำเอง ใช้เองมานับ 100 ปี ด้วยสภาพป่าชุมชนที่เป็นภูเขา เมื่อต้องขนไม้รวกมาใช้ในสวนและหาฟืนมาสุมไฟไล่แมลงให้ควาย ไอ้เคิ้ดจึงเป็นพาหนะที่เหมาะ และจึงยังจำเป็นสำหรับคนบ้านหมอเฒ่า เวลาใช้ไอ้เคิ้ดต้องดูแลป่าและดูแลควายด้วย โดยขนไม้แค่พอใช้งานเท่านั้น และไม่ขนมากเกิน เพื่อช่วยถนอมแรงให้ควาย
ติดตามในรายการซีรีส์วิถีคน วันจันทร์ที่ 11 ตุลาคม 2564 เวลา 17.30 - 18.00 น. ทางไทยพีบีเอส รับชมออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
วิถี "ควายขนของ" บ้านหมอเฒ่า ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี
"บ้านหมอเฒ่า" ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี ตั้งอยู่ตรงกลางระหว่างอุทยานแห่งชาติเอราวัณ และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสลักพระ
นายสมยศ นาคจีน ผู้ใหญ่บ้านหมอเฒ่า เล่าว่าธรรมชาติของที่นี่อุดมสมบูรณ์ มีทั้งภูเขาและแม่น้ำ คนบ้านหมอเฒ่าอาศัยแม่น้ำแควใหญ่เป็นแม่น้ำสำคัญในการอุปโภค คนที่นี่จึงมีอาชีพทำไร่ผสมผสาน ปลูกพืชผักผลไม้ เช่น มะเขือ, กล้วย, ส้มโอ และผักหวานป่า รวมถึงยังมีวิถีชีวิตที่เก่าแก่ คือ การเลี้ยงควาย ทั้งเลี้ยงบริเวณริมแม่น้ำแคว และเลี้ยงแบบควายปล่อยป่าชุมชน เมื่อถึงเวลาที่หิวควายก็จะเดินเข้ามาที่คอก คนที่นี่บางคนก็เตรียมเกลือเอาไว้ให้กิน เพราะควายจะชอบกินมาก นอกจากนั้นในปัจจุบันยังมีการเลี้ยงควายแบบขังคอกมากขึ้น โดยหน้าที่หลักของควายที่นี่ในสมัยก่อนนั้นก็คือ การขนไม้ไผ่ลงจากภูเขา แต่ในปัจจุบันเนื่องจากเป็นเขตอนุรักษ์ ทำให้การขนดังกล่าวต้องปรับเปลี่ยนมาขนในป่าชุมชนที่อยู่หลังบ้าน โดยวิธีการนี้ทำกันมาอย่างยาวนาน
ลุงสมกิจ พวงกุล (ลุงกร่อน) และ ป้าดวงจันทร์ เหมือนบัว (ป้าเม้ย) สองพี่น้องที่มีบ้านและคอกควายอยู่ใกล้กัน ลุงกับป้าเล่าว่า ควายของพวกเขาเป็นมรดกที่พ่อแม่มอบให้เมื่อครั้งแยกครอบครัว พี่น้องทุกคนยังเลี้ยงและขยายพันธุ์ ทำให้มีควายนับ 10 ตัว สำหรับขายเป็นรายได้ เพื่อจับจ่ายใช้สอยในครอบครัวและฝึกไว้ลากไม้ โดยอุปกรณ์สำคัญที่เอามาใช้กับควายของพวกเขา เรียกว่า "ไอ้เคิ้ด"
"ไอ้เคิ้ด" เป็นชื่อที่ชาวบ้านหมอเฒ่าใช้เรียก พาหนะที่ทำจากไม้ ไม่มีล้อ ลักษณะคล้ายเลื่อน มีความกว้างประมาณ 1 เมตร ยาวประมาณ 2.5 เมตร สามารถทำได้ทั้งผู้หญิงและผู้ชาย ใช้เวลาทำไม่เกิน 1 ชั่วโมง โดยไม่ต้องตอกตะปูแม้แต่ดอกเดียว ใช้เพียงลวด เชือกมัด และขันชะเนาะให้แน่นเท่านั้น เวลาใช้งานมักพ่วงกับ "สาลี่" ที่มีลักษณะคล้าย ๆ กับรถเข็น แต่ทำจากไม้
ทั้งสาลี่และไอ้เคิ้ด จะมาต่อเข้าด้วยกัน เมื่อชาวบ้านต้องการใช้ขนไม้หรือขนของจากภูเขา โดยใช้แรงควายลาก เรียกได้ว่าเป็นนวัตกรรมภูมิปัญญาชาวบ้านที่คิดค้นเอง ทำเอง ใช้เองมานับ 100 ปี ด้วยสภาพป่าชุมชนที่เป็นภูเขา เมื่อต้องขนไม้รวกมาใช้ในสวนและหาฟืนมาสุมไฟไล่แมลงให้ควาย ไอ้เคิ้ดจึงเป็นพาหนะที่เหมาะ และจึงยังจำเป็นสำหรับคนบ้านหมอเฒ่า เวลาใช้ไอ้เคิ้ดต้องดูแลป่าและดูแลควายด้วย โดยขนไม้แค่พอใช้งานเท่านั้น และไม่ขนมากเกิน เพื่อช่วยถนอมแรงให้ควาย
ติดตามในรายการซีรีส์วิถีคน วันจันทร์ที่ 11 ตุลาคม 2564 เวลา 17.30 - 18.00 น. ทางไทยพีบีเอส รับชมออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
ซีรีส์วิถีคน
วิถีบัวบึงบอระเพ็ด ต.ทับกฤช อ.ชุมแสง จ.นครสวรรค์
วิถีที่เปลี่ยนไปของโอรังอัสลี บ้านในหลง ต.แม่หวาด อ.ธารโต จ.ยะลา
วิถีคนเกาะหมาก ต.เกาะหมาก อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง
วิถีเรือรับจ้างคลองปากน้ำ ต.ปากน้ำ อ.เมือง จ.ชุมพร
วิถีเขื่อนแก่งกระจาน ต.แก่งกระจาน อ.แก่งกระจาน จ.เพชรบุรี
วิถีใบไม้ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
วิถีคนตีผึ้งป่า ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีคนบ้านเอียก ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีเกษตรแบ่งปัน "เป็ดไล่ทุ่ง" ต.ลาดหลุมแก้ว อ.ลาดหลุมแก้ว จ.ปทุมธานี
วิถีรถถีบ (จักรยาน) บ้านโคก อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี
วิถี "ควายขนของ" บ้านหมอเฒ่า ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี
วิถีคนเกาะยาว ต.เกาะยาวน้อย อ.เกาะยาว จ.พังงา
วิถีคนเก็บลูกชก ต.บางเตย อ.เมือง จ.พังงา
วิถีคนหากั้ง บ้านบากันเคย ต.ตันหยงโป อ.เมือง จ.สตูล
วิถีรวมใจ บ้านวังใหม่ ต.วังท่าช้าง อ.กบินทร์บุรี จ.ปราจีนบุรี
วิถี "สวนดั้งเดิม" คลองบางประทุน เขตจอมทอง กทม.
วิถีคนเก็บเมล็ดพันธุ์ ต.ห้วยเขย่ง อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี
วิถีหน้าฝนคนหันคา อ.หันคา จ.ชัยนาท
วิถีคนกุยบุรี อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์
วิถีคนเปียงก่อ อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.น่าน
วิถีคนและดอกไม้ บ้านห้วยสำราญ ต.หนองไฮ อ.เมือง จ.อุดรธานี
วิถีหมู่บ้านผ้าไหม บ้านดอนมะเกลือ ต.หนองคู อ.บ้านแท่น จ.ชัยภูมิ
วิถีคน วิถีป่า
วิถีคนเลี้ยงวัว - ควาย
วิถีคนกับสายน้ำ
วิถีคนหนองกลับ ต.หนองกลับ อ.สวรรคโลก จ.สุโขทัย
วิถีคนภูเก็ตบ้านไม้ขาว อ.ถลาง จ.ภูเก็ต
วิถีคนกะบกเตี้ย อ.เนินขาม จ.ชัยนาท
วิถีฤๅษีบ้านมอตะหลั่ว ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก
วิถีคนกลางป่า ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก
ซีรีส์วิถีคน
วิถีบัวบึงบอระเพ็ด ต.ทับกฤช อ.ชุมแสง จ.นครสวรรค์
วิถีที่เปลี่ยนไปของโอรังอัสลี บ้านในหลง ต.แม่หวาด อ.ธารโต จ.ยะลา
วิถีคนเกาะหมาก ต.เกาะหมาก อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง
วิถีเรือรับจ้างคลองปากน้ำ ต.ปากน้ำ อ.เมือง จ.ชุมพร
วิถีเขื่อนแก่งกระจาน ต.แก่งกระจาน อ.แก่งกระจาน จ.เพชรบุรี
วิถีใบไม้ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
วิถีคนตีผึ้งป่า ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีคนบ้านเอียก ต.สันป่ายาง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
วิถีเกษตรแบ่งปัน "เป็ดไล่ทุ่ง" ต.ลาดหลุมแก้ว อ.ลาดหลุมแก้ว จ.ปทุมธานี
วิถีรถถีบ (จักรยาน) บ้านโคก อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี
วิถี "ควายขนของ" บ้านหมอเฒ่า ต.ช่องสะเดา อ.เมือง จ.กาญจนบุรี
วิถีคนเกาะยาว ต.เกาะยาวน้อย อ.เกาะยาว จ.พังงา
วิถีคนเก็บลูกชก ต.บางเตย อ.เมือง จ.พังงา
วิถีคนหากั้ง บ้านบากันเคย ต.ตันหยงโป อ.เมือง จ.สตูล
วิถีรวมใจ บ้านวังใหม่ ต.วังท่าช้าง อ.กบินทร์บุรี จ.ปราจีนบุรี
วิถี "สวนดั้งเดิม" คลองบางประทุน เขตจอมทอง กทม.
วิถีคนเก็บเมล็ดพันธุ์ ต.ห้วยเขย่ง อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี
วิถีหน้าฝนคนหันคา อ.หันคา จ.ชัยนาท
วิถีคนกุยบุรี อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์
วิถีคนเปียงก่อ อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.น่าน
วิถีคนและดอกไม้ บ้านห้วยสำราญ ต.หนองไฮ อ.เมือง จ.อุดรธานี
วิถีหมู่บ้านผ้าไหม บ้านดอนมะเกลือ ต.หนองคู อ.บ้านแท่น จ.ชัยภูมิ
วิถีคน วิถีป่า
วิถีคนเลี้ยงวัว - ควาย
วิถีคนกับสายน้ำ
วิถีคนหนองกลับ ต.หนองกลับ อ.สวรรคโลก จ.สุโขทัย
วิถีคนภูเก็ตบ้านไม้ขาว อ.ถลาง จ.ภูเก็ต
วิถีคนกะบกเตี้ย อ.เนินขาม จ.ชัยนาท
วิถีฤๅษีบ้านมอตะหลั่ว ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก
วิถีคนกลางป่า ต.แม่จัน อ.อุ้มผาง จ.ตาก