ชุมชนศีล 5 ปกาเกอะญอ หวั่นวิถีคนรุ่นใหม่จะทำให้ชุมชนเปลี่ยนไป
การใส่ บาตรที่วัดพร้อมกันทุกเช้า เว้นการถวายอาหารที่ปรุงจากเนื้อสัตว์ และเคร่งครัดในศีล 5 คือข้อปฏิบัติของปกาเกอะญอ ชุมชนบ้านพระบาทห้วยต้ม ที่สืบทอดกันมากว่า 30 ปี เป็นไปตามคำสอนของพระครูพัฒนกิจจานุรักษ์ หรือ ครูบาวงศ์ ผู้ก่อตั้งวัด และเป็นศูนย์รวมศรัทธาปกาเกอะญอเกือบ 900 คน นับจากวันที่พาสายา ตาดทองผุดผาด ย้ายจากบ้านคะเนจื้อคี อำเภอแม่ระมาด จังหวัดตาก มาตั้งถิ่นฐานใหม่ในลำพูน เมื่อปี 2513 พ่อเฒ่าปกาเกอะญอนยังคงถือศีล 5 อย่างเคร่งครัดตามคำสอนครูบาวงศ์ แม้พระผู้ใหญ่ที่นับถือจะละสังขารไปนานกว่า 10 ปี
พาสายา ตาดทองผุดผาด ชาวชุมชนบ้านพระบาทห้วยต้ม จ.ลำพูน พาสายา บอกว่า ชาวปกาเกอะญอที่นี่นับถือพุทธศาสนาและศรัทธาในวัตรปฏิบัติของครูบาวงศ์ จึงย้ายจากถิ่นฐานตามมาอยู่ร่วมกันที่นี่ ทั้งจากจังหวัดตาก เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอนและมีมากขึ้นช่วง 20 ปีหลัง ทุกคนต้องปฏิบัติตามข้อกำหนดของชุมชน คือทำบุญทุกวันพระ ละจากการกินเนื้อสัตว์ ไม่ดื่มของมึนเมา ทำให้อยู่ร่วมกันด้วยความสุข
การหยุดงานเข้าวัดในในพระแทบไม่มีให้ได้เห็นกันแล้วในสังคมพุทธ แต่ถือเป็นแบบแผนปฏิบัติของปกาเกอะญอบ้านพระบาทห้วยต้ม อย่างหน้านี้ก็จะหยุดทำนาทำไร่ มาเข้าวัดวันละ 3 เวลา ในวันพระ ตอนเช้าใส่บาตร สายๆ แบบนี้ก็จะทำทาน ฟังเทศน์ และเวียนเทียนในตอนเย็น รวมทั้งการถือปฏิบัติมังสวิรัติกันแทบทุกบ้านแม้ เนื้อสัตว์ และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ จะเริ่มมีจำหน่ายในหมู่บ้านใกล้เคียงมากขึ้น แต่ร้านค้าในพื้นที่หมู่ 8 ยังปลอดเหล้า และเนื้อสัตว์ สืบทอดเจตนาครูบาวงศ์ ที่อาศัยศีลธรรมเป็นเครื่องมือรักษาความสุขสงบของชุมชน
วิถี คนรุ่นใหม่ที่เริ่มเปลี่ยนยังความกังวลให้ผู้เฒ่าไม่น้อย แนวคิดฟื้นฟูวิถี พุทธที่สงบงามกลายเป็นหัวข้อวิจัยของชาวบ้านร่วมกับสำนักงานกองทุนสนับสนุน การวิจัยเพื่อท้องถิ่น โดยทบทวนข้อกำหนดของการอยู่ร่วมกันจากอดีตถึงปัจจุบัน เป็นต้นแบบชุมชนศีล 5 เพื่อนำมาพัฒนาพื้นที่ใกล้เคียงในตำบลนาทราย
ความเป็นมา การย้ายถิ่น ภาษาพูด คติความเชื่อ และวิถีวัฒนธรรมของปกาเกอะญอบ้านพระบาทห้วยต้ม ล้วนเป็นข้อมูลหลักในการศึกษาวิจัยชุมชนศีล 5 ปัจจุบันอยู่ระหว่างรวบรวมข้อมูล ผ่านการทำงานของคนในชุมชน การมีส่วนร่วมของทุกฝ่าย ไม่เพียงสร้างการยอมรับในข้อปฏิบัติที่กำหนดร่วมกัน แต่ยังน้อมนำหลักธรรม และจารีตที่ดีงามมาเป็นแบบแผนเพื่อรักษาความสงบสุขของชุมชน