ประชุมผู้นำอาเซียน วันที่ 2 เน้นถก
การประชุมผู้นำอาเซียน 10 ชาติ วันที่ 2 ที่บรูไน ดารุสซาลาม จะมีแค่เพียงช่วงเช้าและเป็นรูปแบบการประชุมรีทรีทหรือไม่เป็นทางการซึ่งแต่ละประเทศจะสามารถหยิบนำประเด็นที่ตัวเองสนใจหรือกังวลมาหารือร่วมกัน โดยเรื่องทะเลจีนใต้เป็นประเด็นหลักในการประชุมครั้งนี้ ซึ่งคาดว่าไทยจะเสนอให้มีการประชุมพิเศษในระดับต่างๆ เพื่อสร้างความเป็นเอกภาพในอาเซียนในการเจรจากับจีน
ส่วนเมื่อคืนที่ผ่านมาได้มีการประชุมพร้อมรับประทานอาหารค่ำระหว่างผู้นำอาเซียนซึ่งใช้เวลาประมาณกว่า 2 ชั่วโมง ซึ่งนายอรรถยุทธ์ ศรีสมุทร อธิบดีกรมอาเซียน เปิดเผยว่า สมเด็จพระราชาธิบดี ฮัจจี ฮัสซานาน โบลเกียแห่งบรูไนทรงเล่าถึงการเสด็จเยือนจีนเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2556 ว่าได้ทรงแจ้งให้จีนทราบว่าอาเซียนต้องการเจรจาและลงนามในแนวปฏิบัติทะเลจีนใต้หรือ Code of Conduct กับจีนและต้องการที่จะสร้างโอกาสในการพูดคุยกับจีนให้มากขึ้น
ขณะที่นาย เหวียน ตั๋น สุง ผู้นำเวียดนามได้กล่าวในที่ประชุมว่าอาเซียนกับจีนควรจะพูดคุยกันมากขึ้น และอาเซียนต้องแสดงความพร้อมในการที่จะลงนามในเอกสารแนวปฏิบัติ
ส่วน เบนิกโน่ อะควิโน่ ประธานาธิบดีแห่งฟิลิปปินส์ กล่าวถึงเรื่องทะเลจีนใต้และเผยกล่าวหลังการประชุมว่ารู้สึกพอใจที่ปัญหาทะเลจีนใต้เป็นประเด็นสำคัญของการประชุมครั้งนี้และอาเซียนเริ่มมีความเป็นเอกภาพในปัญหานี้
นอกจากนั้นเป็นการรายงานองเลขาธิการอาเซียนถึงความคืบหน้าภายใต้ 3 เสาหลักของอาเซียนคือ เศรษฐกิจ สังคมและความมั่นคงรวมถึงความท้าทายในการเข้าสู่การเป็นประชาคมอาเซียน
ขณะที่ปัญหาเรื่องโรฮิงยาและความขัดแย้งระหว่างกลุ่มศาสนาในพม่าคาดว่ามาเลเซียและอินโดนีเซียซึ่งเป็นประเทศ2 มุสลิมใหญ่ในอาเซียนอาจหยิบยกประเด็นนี้ขึ้นมาหารือในที่ประชุม โดยก่อนหน้าเข้าร่วมการประชุม พลโทซูซิโล่ บัมบังยูโดโยโน่ ประธานาธิบดีอินโดนีเซียได้เดินทางเยือนพม่าและคุยปัญหาเรื่องนี้กับพลเอกเต็งเส่ง
นายมาร์ตี้ นาตาเลอกาว่า รัฐมนตรีต่างประเทศอินโดนีเซีย แสดงความมั่นใจในการแก้ปัญหาของรัฐบาลพม่า โดยระบุว่ารัฐบาลพม่าพยายามที่จะทำในสิ่งที่ถูกเพื่อควบคุมสถานการณ์ความขัดแย้งและตั้งคำถามกับผู้มีแนวคิดสุดโต่งหรือไม่อดกลั้นซึ่งเรามั่นใจว่ารัฐบาลพม่าเข้าใจว่าเป็นปัญหาสำคัญ
ที่ผ่านมาอาเซียนยังไม่ได้แสดงบทบาทที่เด่นชัดในการแก้ปัญหาความขัดแย้งในพม่าและถูกวิจารณ์จากองค์กรสิทธิมนุษยชนโดยอาเซียนยังคงยึดหลักไม่ก้าวก่ายกิจการภายในของกันและกัน
สำหรับการประชุมในเช้านี้นอกจากประเด็นบทบาทอาเซียนหลังการเป็นประชาคมและบทบาทในเวทีระหว่างประเทศแล้ว ไทยในฐานะผู้ประสานงานอาเซียนจีนจะเสนอแนวทางในการแก้ปัญหาทะเลจีนใต้หลายเรื่องซึ่งรวมถึงการจัดการประชุมพิเศษในหลายระดับ โดยคาดว่าจะจัดขึ้นที่กรุงปักกิ่งของจีนในระดับรัฐมนตรีระหว่างอาเซียนกับจีน และเป็นการประชุมพิเศษภายในอาเซียนเพื่อหาจุดยืนและเอกภาพร่วมกันซึ่งจะทำให้การเจรจาเรื่องแนวปฏิบัติในทะเลจีนใต้หรือ Code of Conduct เดินหน้าได้ก่อนที่จะมีการประชุมสุดยอดอาเซียนพร้อมประเทศคู่เจรจาในเดือนตุลาคม 2556