ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การใช้บุหรี่ไฟฟ้าได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วทั่วโลก โดยเฉพาะในกลุ่มวัยรุ่นและเยาวชน แม้ว่าหลายคนจะมองว่าบุหรี่ไฟฟ้าเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยกว่าบุหรี่ธรรมดา แต่ความจริงแล้ว การสูบไอ (vaping) อาจนำไปสู่โรคร้ายแรงที่ชื่อว่า EVALI (E-cigarette or Vaping Use-Associated Lung Injury) ซึ่งเป็นภาวะปอดอักเสบจากการใช้บุหรี่ไฟฟ้า โรคนี้ไม่เพียงแต่คุกคามชีวิตของผู้ป่วย แต่ยังสร้างความทุกข์ทรมานให้แก่ครอบครัวและบุคคลรอบข้างอย่างมหาศาล
สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของ EVALI
EVALI เกิดจากการสูดดมสารเคมีที่เป็นอันตรายในไอของบุหรี่ไฟฟ้า ซึ่งรวมถึงนิโคติน สารเติมแต่ง และสารปนเปื้อนต่าง ๆ ในปี 2562 ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคแห่งสหรัฐอเมริกา (CDC) ได้ระบุว่าสาร วิตามินอี อะซิเตต (Vitamin E Acetate) ซึ่งมักถูกใช้เป็นตัวทำละลายในผลิตภัณฑ์น้ำมันกัญชา (THC) เป็นตัวการหลักที่ก่อให้เกิดภาวะปอดอักเสบเฉียบพลัน
นอกจากนี้ การใช้บุหรี่ไฟฟ้าที่ไม่ได้มาตรฐาน หรือผลิตภัณฑ์จากตลาดมืดที่มีการเติมสารเคมีโดยไม่ผ่านการตรวจสอบความปลอดภัย ก็เป็นปัจจัยที่เพิ่มความเสี่ยงของ EVALI อย่างมาก บุหรี่ไฟฟ้าบางรุ่นอาจมีการใช้โลหะหนัก เช่น ตะกั่ว ปรอท และแคดเมียม ซึ่งสามารถเข้าสู่ปอดและสะสมในร่างกาย ก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพในระยะยาว
สารต่าง ๆ ในบุหรี่ไฟฟ้า
บุหรี่ไฟฟ้าไม่ได้มีแค่ "ไอน้ำ" อย่างที่หลายคนเข้าใจ แต่ยังประกอบไปด้วยสารเคมีมากมายที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย ซึ่งสารเหล่านี้สามารถแบ่งออกได้เป็นหลายกลุ่ม ดังนี้
- นิโคติน (Nicotine) สารกระตุ้นประสาทที่ทำให้เสพติดและมีผลต่อการพัฒนาสมอง โดยเฉพาะในวัยรุ่น นอกจากนี้ นิโคตินยังเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด
- สารปรุงแต่งกลิ่น (Flavoring chemicals) มีสารปรุงแต่งกลิ่นรสมากกว่าพันชนิด ซึ่งหลายชนิดยังไม่มีการศึกษาถึงผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว แต่บางชนิดอาจเป็นอันตรายต่อระบบทางเดินหายใจ
- โพรพิลีนไกลคอล (Propylene glycol) และกลีเซอรอลจากพืช (Vegetable glycerin) ตัวทำละลายในน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้า เมื่อถูกความร้อนจะกลายเป็นไอระเหยที่อาจเป็นอันตรายต่อปอด
- สารก่อมะเร็ง (Carcinogens) ในบุหรี่ไฟฟ้ามีสารก่อมะเร็งหลายชนิด เช่น ฟอร์มาร์ลดีไฮด์ (Formaldehyde) ซึ่งเป็นสารเคมีที่ใช้ในการดองศพ
- โลหะหนัก (Heavy metals) เช่น นิกเกิล (Nickel) ดีบุก (Tin) และตะกั่ว (Lead) ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
- สาร THC และ CBD พบในบุหรี่ไฟฟ้าที่มีส่วนผสมของกัญชา ซึ่งอาจมีผลต่อจิตประสาทและสมอง
ภาพประกอบข่าว
ภาพประกอบข่าว
อาการ-ผลกระทบต่อผู้ป่วย
ผู้ที่ป่วยเป็นโรค EVALI จะมีผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจโดยตรง อาการที่พบบ่อย ได้แก่
- ไอแห้ง
- เจ็บหน้าอก
- หายใจลำบาก
- เหนื่อยง่าย
- มีไข้ หนาวสั่น
- คลื่นไส้ อาเจียน หรือปวดท้อง
ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงอาจต้องเข้ารับการรักษาในห้องไอซียู และบางรายอาจต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ หากไม่ได้รับการรักษาทันท่วงที อาจเกิดภาวะปอดล้มเหลวและเสียชีวิตได้
EVALI ไม่ได้สร้างความเจ็บปวดแค่ผู้ป่วย
ผลกระทบของ EVALI ไม่ได้จำกัดอยู่ที่ตัวผู้ป่วยเท่านั้น แต่ยังสร้างภาระมหาศาลให้กับครอบครัวและสังคมในหลายด้าน
- ภาระทางอารมณ์และจิตใจ ที่ครอบครัวต้องเผชิญกับความเครียดและความวิตกกังวลเกี่ยวกับอาการของผู้ป่วย โดยเฉพาะในกรณีที่อาการรุนแรง
- ภาระทางการเงิน เพราะค่ารักษาพยาบาลสำหรับ EVALI อาจสูงมาก โดยเฉพาะในกรณีที่ต้องใช้เครื่องช่วยหายใจหรือรักษาในโรงพยาบาลเป็นเวลานาน
- ผลกระทบทางสังคม การเสียชีวิตของผู้ป่วย EVALI โดยเฉพาะในวัยรุ่นหรือคนหนุ่มสาว อาจส่งผลกระทบต่อจิตใจของเพื่อนและชุมชนโดยรวมรวมถึงจำนวนการหายไปของจำนวนวัยทำงาน เศรฐกิจไม่เดินหน้า หรือ หยุดชะงัก
ภาพประกอบข่าว
ภาพประกอบข่าว
สถานการณ์ทั่วโลกและมาตรการป้องกัน
CDC รายงานว่า ในปี 2562 มีรายงานผู้ป่วยด้วยโรค EVALI มากกว่า 2,800 ราย ทั่วสหรัฐอเมริกา และมีผู้เสียชีวิตมากกว่า 60 ราย ตัวเลขนี้ทำให้รัฐบาลหลายประเทศเริ่มตระหนักถึงอันตรายของบุหรี่ไฟฟ้า และมีมาตรการเข้มงวดมากขึ้น เช่น การห้ามขายบุหรี่ไฟฟ้าในบางประเทศ และการกำหนดมาตรฐานความปลอดภัยที่เข้มงวดขึ้น
ในประเทศไทย กระทรวงสาธารณสุขได้ประกาศให้บุหรี่ไฟฟ้าเป็นสิ่งผิดกฎหมาย และมีการรณรงค์อย่างต่อเนื่องเพื่อให้ประชาชนตระหนักถึงอันตรายของบุหรี่ไฟฟ้า อย่างไรก็ตาม ยังมีการลักลอบนำเข้าบุหรี่ไฟฟ้าและการใช้อย่างแพร่หลายในกลุ่มวัยรุ่น ซึ่งเป็นปัญหาที่ต้องได้รับการแก้ไขอย่างเร่งด่วน
มีรายงานผู้ป่วย EVALI เช่นกัน กรณีศึกษาจากโรงพยาบาลรามาธิบดี เป็นชายไทยอายุ 20-30 ปี ที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับกล้ามเนื้อ แต่ควบคุมอาการได้ดี ก่อนที่จะเริ่มใช้บุหรี่ไฟฟ้าชนิดพอตแบบใช้แล้วทิ้งทุกวัน เป็นเวลา 6 เดือน ทำให้เกิดอาการเหนื่อย ไอ และไข้ อาการแย่ลงจนต้องเข้า ICU และตรวจพบภาวะปอดอักเสบรุนแรงจากการใช้บุหรี่ไฟฟ้า แม้จะรักษาจนอาการดีขึ้น แต่ก็เป็นเครื่องเตือนใจถึงอันตรายของบุหรี่ไฟฟ้าที่อาจเกิดขึ้นกับใครก็ได้
ทางเลือกในการเลิก
ผู้ที่ต้องการเลิกบุหรี่ไฟฟ้า จะทำให้ลดโอกาสเกิด EVALI และฟื้นฟูสุขภาพปอดได้ และมีแนวทางหลายแนมทางสำหรับผู้ที่ต้องการเลิก ได้แก่ ปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้คำแนะนำเกี่ยวกับวิธีเลิกบุหรี่ไฟฟ้าอย่างปลอดภัย รวมถึงการใช้ยาหรือโปรแกรมช่วยเลิกบุหรี่ เข้าร่วมกลุ่มสนับสนุน เครือข่ายของผู้ที่มีเป้าหมายเดียวกันจะช่วยเพิ่มแรงจูงใจในการเลิกบุหรี่ และที่สำคัญ ต้องหันมาออกกำลังกาย ดูแลสุขภาพ จะช่วยลดความเครียดและเสริมสร้างสุขภาพปอดให้แข็งแรงขึ้น
EVALI เป็นภัยคุกคามที่ร้ายแรงจากบุหรี่ไฟฟ้าที่หลายคนอาจมองข้าม แม้ว่าบุหรี่ไฟฟ้าจะถูกโฆษณาว่าเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยกว่า แต่หลักฐานทางการแพทย์ยืนยันว่ามันสามารถก่อให้เกิดอันตรายถึงชีวิตได้ การป้องกันที่ดีที่สุดคือการหลีกเลี่ยงการใช้บุหรี่ไฟฟ้า และให้ความรู้แก่คนรอบข้างเกี่ยวกับอันตรายของผลิตภัณฑ์นี้ เพื่อปกป้องตนเองและคนที่เรารักจากภัยร้ายที่อาจคาดไม่ถึง
แหล่งอ้างอิง : Centers for Disease Control and Prevention (CDC), National Institutes of Health (NIH), World Health Organization (WHO), โรงพยาบาลรามาธิบดี
อ่านข่าวอื่น :
"ขอโทษตากใบ" ทักษิณลั่นใจแข็ง เฉย ๆ ระเบิดสนามบินต้อนรับ
หมอเตือน "ปอดอักเสบรุนแรง" สูบบุหรี่ไฟฟ้า-กวาดล้างหลายจุด
ปอดหาย! เด็กหญิงป.6 สูบบุหรี่ไฟฟ้า-น้ำท่อมอาการวิกฤต