ครั้งแรก! “สเต็มเซลล์รกช้าง” ฟื้นดวงตาพังมรกตหายหวิดตาบอด

วันนี้ (14 มี.ค.2568) ผศ.สพ.ญ.ดร.สุภาเพ็ญ ศรีพิบูลย์ คณะสัตวแพทยศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์ กล่าวว่า  ถือเป็นข่าวดีว่าขณะนี้ไทยสามารถผลิตสเต็มเซลล์ช้างได้สำเร็จเป็นครั้งแรก จากความร่วมมือทีมวิจัยจาก ม.เกษตรศาสตร์ ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย จ.ลำปาง และทีมวิจัยจาก Precision Vet และวังช้างอยุธยา แลเพนียดพระนครศรีอยุธยา ที่บริจาคเซลล์ตั้งต้นจากรกช้าง คู่แฝดแรกของโลกให้ทางห้องแลปได้ไปเลี้ยงให้เป็นสเต็มเซลล์ช้าง หลังจากก่อนหน้านี้ไทยต้องนำเข้าสเต็มเซลล์จากม้า เพื่อนำเข้ามารักษาในสุนัข และแมว และใช้รักษาในม้า แต่ในช้างยังไม่มีรายงานมาก่อน

ผศ.สพ.ญ.ดร.สุภาเพ็ญ กล่าวว่า หลังจากเพาะเลี้ยงสเต็มเซลล์ช้างแล้ว ทีมวิจัยได้นำไปทดลองเคสแรกกับช้าง 2 เชือก คือพังมรกต อายุ 14 ปี ซึ่งเป็นช้างที่ค่อนข้างดื้อและการรักษาด้วยวิธีเดิมต้องหยอดตาทุก 2 ชั่วโมง ทำให้สัตวแพทย์ต้องใช้เวลาในการดูแลอย่างใกล้ชิด

สเต็มเซลล์จากรกช้าง ที่นำมารักษาอาการทางดวงตาในช้างครั้งแรกชื่อพังมรกตกพบว่าได้ผลดี (ภาพ ม.เกษตรศาสตร์)

ส่วนอีกเชือกคือ พังกำไลเพชรอายุ 30 ปี ที่ป่วยมีอาการภาวะกระจกตาอักเสบเป็นหนอง โดยผลทดลองฉีดสเต็มเซลล์ช้างเมื่อเดือน ก.ย.ที่ผ่านมา พบว่าอาการช้างทั้งสองเชือกดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด

ผลทดลองเป็นที่น่าพอใจ หลังจากฉีดสเต็มเซลล์ 30,0000 เซลล์ผ่านทางเยื่อบุตาขาวให้กับพังมรกต ที่มีลักษณะทางดวงตากระจกตาเป็นแผลหนอง พบว่าอาการอักเสบ และเป็นหนองในดวงตาลดลง และควบคุมการติดเชื้อได้ดีร่นเวลาจาก 2 เหลือเพียง 1 เดือน 

อ่านข่าว 5 เดือน "ช้างป่า" ทำร้ายตาย 18 คน ชง 749 ล้านแก้ปัญหาเร่งด่วน

ผศ.สพ.ญ.ดร.สุภาเพ็ญ ศรีพิบูลย์ คณะสัตวแพทย ศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์

นอกจากนี้ ในต่างประเทศยังมีรายงานการใช้สเต็มเซลล์รักษาโรคเฮอร์ปี่ไวรัสในช้าง (EEHV) โดยเป็นการรักษาทางเลือกในลดการอักเสบในช้างจาก EEHV แต่ยังไม่มีรายงานการรักษาด้วยสเต็มเซลล์เพียงอย่างเดียว รวมทั้งการนำไปข้อเข่าเสื่อมในช้างมาแล้ว

ผศ.สพ.ญ.ดร.สุภาเพ็ญ กล่าวอีกว่า ส่วนอีกเคสที่เพิ่งใช้สเต็มเซลล์รักษาช้างอีก 1 เชือกชื่อป้าวันดี ของศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย มีอาการภาวะมดลูกอักเสบเรื้อรัง แต่เป็นการฉีดสเต็มเซลล์เข้าในเส้นเลือด พบว่าช้างมีความกระชุ่มกระชวย และค่าการอักเสบลดลง

ดังนั้นหลังจากไทยผลิตสเต็มเซลล์ได้สำเร็จแล้ว หากในอนาคตมีช้างป่วยจากภาวะโรค EEHV ก็จะนำไปใช้ได้ทันทีซึ่งปริมาณโดสที่จะใช้จำนวนสเต็มเซลล์ 1 แสนเซลล์

ช่วงแรกหลังทีมวิจัยประสบความสำเร็จสเต็มเซลล์จากช้างได้แล้ว เดิมจะนำไปใช้กับพังกันยา ช้างป่าพลัดหลงติดเชื้อ EEHV แต่ยังไม่ทันนำไปถึงลูกช้างกันยาตายไปก่อน จึงบริจาคสเต็มเซลล์ที่เตรียมมาแล้วจึงบริจาคให้กับป้าวันดี ทำให้มีสุขภาพดีขึ้น 

ภาพเปรียบเทียบหลังจากใช้สเต็มเซลล์รักษาแผลกระจกตาติดเชื้อในช้าง คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เป็นครั้งแรก

ความยากเก็บสเต็มเซลล์ช้าง-เล็งรักษา EEHV  

สำหรับความยากในการเตรียมสเต็มเซลล์ช้าง หรือเซลล์ต้นกำเนิดช้าง จากการสอบถามทีมสัตวแพทย์ที่เก็บรกช้างที่แม่เพิ่งคลอดลูก มีความยากลำบาก เพราะจะต้องนำรกที่สะอาด และไม่ทันตกถึงพื้นเพื่อลดปนเปื้อนของเชื้อโรคไปเลี้ยงในแลป เพราะไม่เช่นนั้น จะทำให้เชื้ออื่นที่ปนเปื้อนมาบดบังสเต็มเซลล์จากช้าง เทียบได้กับความสะอาดในห้องผ่าตัดที่ต้องสะอาด และต้องจัดเก็บส่งให้ทัน 12-24 ชม.ใส่ในน้ำยาคงสภาพของตัวเซลล์

อ่านข่าว ครั้งแรก! เปิดรับ 3 ควาญช้างประจำกรมอุทยานภารกิจย้ายช้างเกเร

ซึ่งรกช้างที่มีขนาดใหญ่ แต่จะเก็บสเต็มเซลล์ตรงรกที่ใกล้สายสะดือเท่านั้น โดยเพียง 1 สัปดาห์ก็จะรู้ว่าเซลล์จะโตขึ้นหรือไม่ จากนั้นจึงเพาะเพิ่มจำนวนสเต็มเซลล์ เชือกแรกเป็นช้างแฝดตัวผู้จากเพนียดช้างพระนครศรีอยุธยา และของพังรับอรุณ จากศูนย์อนุรักษ์ช้างที่นำมาผลิตสต็อกสเต็มเซลล์ในตอนนี้

ในอนาคตถ้ามีสต็อกสเต็มเซลล์ช้างในปริมาณมากๆ จะช่วยลดค่าใช้จ่ายในการนำเข้าจากต่างประเทศ และนำไปรักษาช้างเจ็บป่วย ซึ่งตามรายงานในต่างประเทศ โรคที่รักษาได้ผลเช่น ภาวะความผิดปกติของดวงตาช้าง ที่อาจใช้ปริมาณไม่มาก โรค EEHV จะใช้ปริมาณ 100 ล้านเซลล์ ภาวะติดเชื้อเรื้อรัง และในม้ารักษาข้ออักเสบ

ในช่วง 2 เดือนข้างหน้ามีแผนรักษาพลายขุนเดช ที่รักษาตัวในศูนย์คชบาล ซึ่งมีภาวะข้อขาอักเสบ โดยเตรียมแผนไปฉีดรักษาอาการ ซึ่งต้องมีการประเมินสุขภาพของช้าง เพื่อคำนวณปริมาณสเต็มเซลล์ที่จะใช้

อ่านข่าว เปิดชีวิต "ลูกบ่าวไข่นุ้ย" จากเกเรสู่ช้างป่าขี้อ้อนในคอกบริบาลแห่งแรก

ทีมสัตวแพทย์ผู้วิจัย ได้นำสเต็มเซลล์ช้างจากรกรักษามดลูกอักเสบเรื้อรังในช้าง โดยให้สเต็มเซลล์ผ่านทางเส้นเลือด (ภาพ ม.เกษตรศาสตร)

สำหรับสเต็มเซลล์ช้างเป็นทางเลือกที่นิยมในประเทศสหรัฐอเมริกา เนื่องจากมีช้างในสวนสัตว์เท่านั้นดังนั้นเมื่อมีลูกช้างเกิดใหม่ก็จะมีการเก็บรกช้างไปผลิตเป็นสเต็มเซลล์ เป็นสต็อกในรักษาช้างเชือกนั้น ๆ 

สำหรับโรคเฮอร์ปี่ไวรัสในช้าง เป็นโรคติดเชื้อที่ร้ายแรงพบในลูกช้างอายุน้อยกว่า 10-15 ปีเชื้อโรคจะทำลายหลอดเลือดส่งผลให้เลือดออกทั่วร่างกายและทำให้ช้างตายอย่างรวดเร็วภายใน1-3 วันซึ่งความยากลำบากในการรักษา ซึ่งยังไม่มีวัคซีนป้องกันโรค ซึ่งในไทยพบรายงานในช้างป่ามีน้อยส่วนใหญ่จะพบในช้างที่โดนฝูงทิ้งสถิติปี2549-2565 พบช้างป่วย 130 ตัวตาย 79 ตัว ดังนั้นสเต็มเซลล์จึงเป็นความหวังที่จะช่วยชีวิตลูกช้าง