ปัจจุบันเทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกมิติของชีวิตประจำวัน “อัตลักษณ์ดิจิทัล” (Digital ID) ได้กลายเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับการทำธุรกรรม การเข้าถึงบริการ และการยืนยันตัวตนในโลกออนไลน์ การพัฒนา Digital ID ที่มีประสิทธิภาพและครอบคลุมจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับกลุ่มประชากรที่มีความหลากหลาย เช่น คนต่างด้าว

Thai PBS และ Thai PBS Sci & Tech จึงขอนำ Case Study การใช้งานจริงของ Digital ID สำหรับคนต่างด้าว เรียนรู้จากความสำเร็จของประเทศเกาหลีใต้ โดย สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ETDA) สู่การประยุกต์ใช้กับประเทศไทยในอนาคต

พาไปศึกษาเบื้องหลังความสำเร็จ Digital ID คนต่างด้าว รากฐานระบบนิเวศ Digital ID เกาหลีใต้

เกาหลีใต้มีรากฐานที่แข็งแกร่งในการจัดการอัตลักษณ์ของคนต่างด้าว โดยมี Alien Registration Card (ARC) เป็นเอกสารสำคัญมาอย่างยาวนาน ARC ถูกวางรากฐานมาอย่างดี โดยมีกฎหมายที่บังคับให้คนต่างด้าว ที่พำนักอยู่ในเกาหลีใต้เป็นระยะเวลานานกว่ากำหนดต้องมีบัตรนี้ ARC ทำหน้าที่เป็นเอกสารประจำตัวหลักสำหรับคนต่างด้าว ใช้ในการพิสูจน์ตัวตนและสถานะทางกฎหมายในการทำธุรกรรมต่าง ๆ เช่น การเปิดบัญชีธนาคาร การเช่าที่พัก และการเข้าถึง บริการสาธารณะ

ทำไมเกาหลีใต้ถึงมีการทำ Alien Registration Card (ARC) ?

ARC ถูกออกแบบมาเพื่อตอบสนองความต้องการเฉพาะในการจัดการอัตลักษณ์ของคนต่างด้าวในเกาหลีใต้ โดยมีวัตถุประสงค์หลักดังนี้

     - การพิสูจน์ตัวตน : ARC ทำหน้าที่เป็นเอกสารประจำตัวที่เชื่อถือได้สำหรับคนต่างด้าว ซึ่งมีข้อมูลสำคัญที่ใช้ในการยืนยันตัวตน เช่น ชื่อ รูปถ่าย วันเดือนปีเกิด และสัญชาติ

     - การจัดการสถานะทางกฎหมาย : ARC แสดงสถานะทางกฎหมายของคนต่างด้าวในเกาหลีใต้ เช่น ประเภทวีซ่า ระยะเวลาพำนัก และเงื่อนไขการพำนัก

     - การอำนวยความสะดวกในการทำธุรกรรม : ARC ช่วยอำนวยความสะดวกในการทำธุรกรรมต่าง ๆ สำหรับคนต่างด้าว โดยเป็นเอกสารที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางจากหน่วยงานภาครัฐและเอกชน

ARC ต่างกับ Passport อย่างไร?

แม้ว่า Passport จะเป็นเอกสารประจำตัวสากลที่ใช้ในการเดินทางระหว่างประเทศ แต่ ARC มีความเหมาะสมและตอบโจทย์มากกว่าสำหรับการใช้งานในชีวิตประจำวันของคนต่างด้าวที่พำนักอยู่ในเกาหลีใต้ ดังนี้

     - ข้อมูลเฉพาะ : ARC มีข้อมูลเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับการพำนักอยู่ในเกาหลีใต้ เช่น ที่อยู่ ประเภทวีซ่า และระยะเวลาพำนัก ซึ่งข้อมูลเหล่านี้ไม่มีอยู่ใน Passport

     - ความสะดวกในการใช้งาน : ARC มีขนาดเล็กและพกพาสะดวกกว่า Passport ทำให้สะดวกในการใช้งานในชีวิตประจำวัน

     - การยอมรับในประเทศ : ARC เป็นเอกสารที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางจากหน่วยงานภาครัฐและเอกชนในเกาหลีใต้ ทำให้คนต่างด้าวสามารถใช้ ARC ในการทำธุรกรรมต่าง ๆ ได้อย่างราบรื่น

ARC ตอบโจทย์มากกว่าการใช้ Passport อย่างไรบ้าง ?

ARC ตอบโจทย์มากกว่าการใช้ Passport ในบริบทของการพำนักอาศัยในเกาหลีใต้ เนื่องจากสาเหตุหลายประการ ดังนี้

     - การยืนยันที่อยู่ : ARC มักใช้ควบคู่กับเอกสารที่ยืนยันที่อยู่ เช่น สัญญาเช่าที่พัก ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญในการทำธุรกรรมต่าง ๆ ในเกาหลีใต้

     - การเข้าถึงบริการ : ARC เป็นเอกสารที่จำเป็นในการเข้าถึงบริการต่าง ๆ ในเกาหลีใต้ เช่น บริการด้านการเงิน บริการด้านสาธารณสุข และบริการด้านการศึกษา

     - การควบคุมและการจัดการ : ARC ช่วยให้รัฐบาลเกาหลีใต้สามารถควบคุมและจัดการข้อมูลของคนต่างด้าวที่พำนักอยู่ในประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การมี ARC เป็นรากฐานที่แข็งแกร่งนี้เอง ทำให้การพัฒนา Digital ID สำหรับคนต่างด้าวในเกาหลีใต้มีความราบรื่น และมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น เพราะ ARC ได้วางโครงสร้างพื้นฐานและกระบวนการที่ชัดเจน ในการจัดการอัตลักษณ์ของคนต่างด้าวไว้แล้ว

นอกจากรากฐานที่แข็งแกร่งจาก ARC แล้ว เกาหลีใต้ยังประสบความสำเร็จในการพัฒนา Digital ID อย่างค่อยเป็นค่อยไป เริ่มจากบัตรประจำตัวแบบพกพา สำหรับเจ้าหน้าที่รัฐ ทหารผ่านศึก และใบขับขี่ โดยมีแผนจะขยายไปยังบัตรประชาชน และบัตรผู้พำนัก ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ “แผนนวัตกรรมรัฐบาลดิจิทัล” ภายใต้การดูแลของกระทรวงมหาดไทย และความปลอดภัยและกระทรวงยุติธรรม การสนับสนุนจากรัฐบาล และแผนกลยุทธ์ที่ชัดเจน เป็นปัจจัยสำคัญ สู่ความสำเร็จของระบบ

ปัจจัยสำคัญที่นำไปสู่ความสำเร็จ

ความสำเร็จของเกาหลีใต้ในการพัฒนา Digital ID สำหรับคนต่างด้าวมีปัจจัยสำคัญหลายประการ ได้แก่

วิสัยทัศน์ที่แข็งแกร่งของรัฐบาล

รัฐบาลได้แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นในการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัลและมีบทบาทเชิงรุกในการขับเคลื่อนโครงการริเริ่มด้านอัตลักษณ์ดิจิทัล โดยให้นิยามว่าเป็น “บริการตรวจสอบอัตลักษณ์ยุคใหม่”

การพัฒนาจาก Alien Registration Card (ARC) สู่ Digital Residence Card

เกาหลีใต้มีรากฐานที่แข็งแกร่งจากการใช้งาน Alien Registration Card (ARC) ซึ่งเป็นเอกสารสำคัญสำหรับคนต่างด้าวมาอย่างยาวนาน ARC ถูกใช้งานอย่างแพร่หลายในบริบทต่าง ๆ เช่น การทำธุรกรรมกับธนาคาร การลงทะเบียนเรียนในสถานศึกษา และการเปิดใช้งานซิมการ์ดโทรศัพท์มือถือ

ARC ถูกออกแบบมาพร้อมกระบวนการ Know Your Customer (KYC) ที่เข้มงวดจากภาครัฐ ทำให้บัตรมีความน่าเชื่อถือสูง เมื่อมีการพัฒนาไปสู่ Digital Residence Card จึงเป็นการต่อยอดจากระบบที่มีความน่าเชื่อถืออยู่แล้ว

หลังจากที่คนต่างด้าวได้รับ ARC แล้ว Passport จะถูกใช้งานน้อยลง หรือแทบจะไม่ถูกใช้เลยในกระบวนการต่าง ๆ ภายในประเทศ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความสำคัญและบทบาทหลักของ ARC (และ Digital Residence Card ในปัจจุบัน) ในการยืนยันตัวตนและทำธุรกรรมต่าง ๆ

โครงสร้างพื้นฐานเทคโนโลยีขั้นสูง

ประเทศเกาหลีใต้มีอัตราการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตสูงและโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลที่ทันสมัย มีการใช้เทคโนโลยีบล็อกเชนเพื่อเพิ่มความปลอดภัยและความไม่เปลี่ยนแปลงของข้อมูลบัตรประจำตัว มีการใช้โปรโตคอลการเข้ารหัสขั้นสูงเพื่อปกป้องข้อมูลส่วนบุคคล และมีการนำเทคโนโลยี Decentralized Identity (DID) มาใช้เพื่อตรวจสอบอัตลักษณ์

การให้ความสำคัญกับความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว

มีการเน้นย้ำถึงความปลอดภัยและความสะดวกสบายในฐานะคุณสมบัติหลักของบัตรประจำตัวผู้พำนักดิจิทัล คุณสมบัติด้านความปลอดภัย เช่น การเชื่อมโยงบัตรดิจิทัลกับสมาร์ตโฟนเครื่องเดียวและการบล็อกอัตโนมัติเมื่ออุปกรณ์สูญหาย ได้รับการติดตั้งไว้ ระบบนี้ยังให้ข้อมูลที่จำเป็นเท่านั้นเมื่อจำเป็น ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิด Self-Sovereign Identity (SSI)

การออกแบบที่เน้นผู้ใช้เป็นศูนย์กลางและการเข้าถึง

แอปพลิเคชัน “Mobile ID-card appW สามารถใช้งานได้ทั้งบนแพลตฟอร์ม iOS และ Android มีวิธีการต่าง ๆ สำหรับการขอรับบัตรประจำตัวดิจิทัล ขึ้นอยู่กับวันที่ออกบัตรจริง (การสแกน QR code สำหรับบัตรเก่า การสแกนชิปโดยตรงสำหรับบัตรใหม่)

การดำเนินการแบบค่อยเป็นค่อยไปและโครงการนำร่อง

มีการดำเนินการโครงการนำร่องที่ประสบความสำเร็จในเก้าภูมิภาคก่อนการเปิดตัวบัตรทะเบียนผู้พำนักแบบพกพาทั่วประเทศสำหรับพลเมือง มีแผนการเปิดตัวระบบบัตรประจำตัวประชาชนแบบพกพาระดับชาติแบบค่อยเป็นค่อยไป โดยเริ่มต้นจากภูมิภาคที่มีโครงการนำร่อง

Digital ID สำหรับคนต่างด้าว : การตอบสนองความต้องการเฉพาะด้าน

การขยายระบบบัตรประจำตัวดิจิทัลไปยังคนต่างด้าวเป็นส่วนหนึ่งของความมุ่งมั่นของเกาหลีใต้ในการเปลี่ยนแปลงการจัดการอัตลักษณ์ดิจิทัลที่ปลอดภัยสำหรับผู้พำนักทุกคน มีเป้าหมายเพื่อปรับปรุงกระบวนการบริหารและให้บริการที่มีประสิทธิภาพมากขึ้นแก่คนต่างด้าว

การพัฒนาจากบัตร ARC สู่ Digital ID สำหรับคนต่างด้าว

ก่อนที่จะมีการพัฒนา Digital ID สำหรับคนต่างด้าว ชาวต่างชาติที่พำนักอยู่ในเกาหลีใต้จะใช้ Alien Registration Card (ARC) ซึ่งเป็นบัตรแข็งในการยืนยันตัวตนและทำธุรกรรมต่าง ๆ

     - ARC มีข้อมูลสำคัญ เช่น ชื่อ รูปถ่าย วันเดือนปีเกิด สัญชาติ ประเภทวีซ่า และข้อมูลอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการพำนักอยู่ในเกาหลีใต้

     - เมื่อมีการพัฒนาเทคโนโลยีดิจิทัล รัฐบาลเกาหลีใต้จึงได้ต่อยอดจาก ARC ไปสู่ Digital Residence Card ซึ่งเป็น Digital ID สำหรับคนต่างด้าว

Digital Residence Card รูปแบบและวิธีการการใช้งาน

Digital Residence Card มีข้อมูลพื้นฐานเช่นเดียวกับ ARC แต่ถูกจัดเก็บในรูปแบบดิจิทัลบนสมาร์ตโฟนของผู้ใช้งาน อีกทั้งยังสามารถเข้าถึงและใช้งาน Digital Residence Card ผ่านแอปพลิเคชันบนสมาร์ตโฟน

การใช้งาน Digital Residence Card

     - Digital Residence Card มีผลทางกฎหมายเทียบเท่าบัตร ARC แบบเดิม
     - สามารถใช้งานได้ทั้งออนไลน์และออฟไลน์
     - อาจใช้สำหรับบริการด้านการเงินดิจิทัล (Fintech) ผ่านความร่วมมือกับธนาคารท้องถิ่น

วิธีการขอรับ Digital Residence Card ของเกาหลีใต้ คนต่างด้าวสามารถขอรับบัตรประจำตัวผู้พำนักดิจิทัลได้ 2 วิธี คือ

     1. ผู้ที่มีบัตร ARC ที่ออกก่อนปี 2568 สามารถไปที่สำนักงานตรวจคนเข้าเมืองเพื่อสแกน QR code
     2. ผู้ที่มีบัตร ARC ที่ออกหลังวันที่ 1 มกราคม 2568 สามารถดาวน์โหลดดิจิทัลได้โดยตรงผ่านการสแกนชิปบนสมาร์ทโฟน

face-recognition-personal-identification-collage (3).jpg

ตัวอย่าง Use Cases และประโยชน์ของ Digital ID คนต่างด้าว

Digital ID สำหรับคนต่างด้าวมี Use Cases ที่หลากหลายและมีประโยชน์อย่างมาก ตัวอย่างเช่น

การทำธุรกรรมในชีวิตประจำวัน

มีการนำ Digital ID สำหรับคนต่างด้าว ไปใช้งานในสถาบันของรัฐ โรงพยาบาล รวมถึงร้านสะดวกซื้อเพื่อยืนยันตัวตน ซึ่งช่วยเพิ่มศักยภาพในการทำธุรกรรมให้รวดเร็วและปลอดภัยมากยิ่งขึ้น

การจ้างงาน การทำงาน และข้อมูล Visa

บัตรประจำตัวผู้พำนักมักเป็นเอกสารสำคัญสำหรับการตรวจสอบการจ้างงานสำหรับคนต่างด้าว ซึ่งโดยปกติแล้วจะมักเป็นเอกสารที่เป็นเล่มกระดาษ แต่หลังจากมีการปรับใช้บัตรดิจิทัลอย่างเป็นทางการ จะทำให้ผู้ถือบัตรได้รับความสะดวกสบายมากขึ้น ซึ่งบัตรดิจิทัลมีผลทางกฎหมายเช่นเดียวกันกับบัตรแบบเดิม

นอกจากนี้ บัตร ARC ยังมีข้อมูลสนับสนุนด้านประเภทของ Visa ของผู้ถือบัตร ทำให้ผู้ถือบัตรไม่ต้องพกเอกสาร Visa แยกต่างหาก ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการสูญหายของเอกสารและเพิ่มความสะดวกในการติดต่อกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

     - การจัดการและการตรวจสอบการพำนัก : หน้าที่หลักของบัตรประจำตัวผู้พำนักคือการพิสูจน์การพำนักอย่างถูกกฎหมาย บัตรดิจิทัลทำให้กระบวนการนี้ง่ายขึ้นโดยการให้ข้อมูลประจำตัวดิจิทัลที่นำเสนอและตรวจสอบได้ง่าย

     - การออกนอกประเทศและการกลับเข้าประเทศ : สำหรับคนต่างด้าวที่ถือบัตร ARC (และ Digital Residence Card) บัตรนี้สามารถใช้เป็นเอกสารประกอบในการดำเนินการที่เกี่ยวข้องกับการออกนอกประเทศและการกลับเข้าประเทศได้ ซึ่งช่วยลดความยุ่งยากในการเตรียมเอกสารและเพิ่มความสะดวกในการเดินทาง

สถาปัตยกรรมความปลอดภัยและเทคโนโลยีเบื้องหลัง

ความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัวเป็นสิ่งสำคัญยิ่งในการพัฒนาระบบ Digital ID สำหรับคนต่างด้าว เกาหลีใต้ได้นำเทคโนโลยี และสถาปัตยกรรมความปลอดภัยที่ทันสมัยมาใช้ ได้แก่

     - Blockchain-Based Decentralized Identity (DID) : เทคโนโลยีบล็อกเชนช่วยให้มั่นใจได้ถึงความไม่เปลี่ยนแปลงและความสมบูรณ์ของข้อมูลบัตรประจำตัว ผู้ใช้มีการควบคุมข้อมูลอัตลักษณ์ของตนเองมากขึ้น โดยข้อมูลจะถูกจัดเก็บไว้ในอุปกรณ์ของตนเองแทนที่จะเป็นเซิร์ฟเวอร์ส่วนกลาง มีการให้ข้อมูลที่จำเป็นเท่านั้นเมื่อจำเป็น ซึ่งสอดคล้องกับหลักการ SSI

     - การเข้ารหัสและโปรโตคอลความปลอดภัยอื่น ๆ : มีการใช้การเข้ารหัสขั้นสูงเพื่อปกป้องข้อมูลส่วนบุคคล มีการเชื่อมโยงบัตรดิจิทัลกับสมาร์ตโฟนเครื่องเดียวและการระงับอัตโนมัติเมื่อสูญหายเป็นมาตรการความปลอดภัย

แม้ว่าเกาหลีใต้จะใช้มาตรการรักษาความปลอดภัยที่เข้มงวด แต่ภัยคุกคามจากอาชญากรรมทางไซเบอร์ที่ยังคงอยู่ จำเป็นต้องมีการเฝ้าระวังและอัปเดตสถาปัตยกรรมความปลอดภัยอย่างต่อเนื่อง

แนวทางการพัฒนา Digital Solution ที่ตอบโจทย์ Use Cases ในไทย

จากกรณีศึกษาความสำเร็จของเกาหลีใต้ สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนา Digital ID สำหรับคนต่างด้าวในประเทศไทย ได้หลายด้าน เช่น

     - การพัฒนา Platform กลางเพื่อสร้างการรับรู้เข้าถึงกลุ่มคนต่างด้าวทุกกลุ่ม : พัฒนาแพลตฟอร์มที่ใช้งานง่าย มีข้อมูลครบถ้วน และรองรับหลายภาษา เพื่อให้คนต่างด้าวทุกกลุ่มสามารถเข้าถึงข้อมูลและเข้าใจประโยชน์ของ Digital ID ได้อย่างชัดเจน

     - การใช้เทคโนโลยี Alternative Biometric : นำเทคโนโลยีการสแกนม่านตาหรือใบหน้ามาใช้ร่วมกับอุปกรณ์ ณ จุดบริการ เพื่อให้คนต่างด้าวที่ไม่มีสมาร์ตดีไวซ์สามารถยืนยันตัวตนและเข้าถึงบริการต่าง ๆ ได้

     - การสร้างแพลตฟอร์มร่วมกับภาครัฐและเอกชน : สร้างความร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวข้องกับการพักอาศัยระยะยาว เพื่อบูรณาการระบบ Digital ID เข้ากับบริการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น การเช่าที่พัก การเปิดบัญชีธนาคาร การต่อวีซ่า

     - การสร้างแพลตฟอร์มที่มีระบบมอบอำนาจ : พัฒนาแพลตฟอร์มที่ช่วยให้องค์กรบริษัทต่าง ๆ สามารถยืนยันตัวตนและจัดการข้อมูลแรงงานต่างด้าวได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพ

     - การสร้างแพลตฟอร์มใช้งานร่วมกับภาคธุรกิจท่องเที่ยว : สร้างความร่วมมือกับภาคธุรกิจท่องเที่ยวและผู้ให้บริการต่าง ๆ เพื่อบูรณาการระบบ Digital ID เข้ากับบริการที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยว เช่น การจองที่พัก การซื้อตั๋ว การชำระเงิน

ความท้าทายและแนวโน้มในอนาคต

การพัฒนา Digital ID สำหรับคนต่างด้าวในประเทศไทยยังมีความท้าทายที่อาจจะต้องเผชิญ เช่น

     - ความครอบคลุมสำหรับบุคคลที่ไม่มีสมาร์ตโฟน : การพัฒนาระบบที่รองรับการยืนยันตัวตนด้วยวิธีการอื่นนอกเหนือจากการใช้สมาร์ตโฟน

     - ปัญหาทางเทคนิคและการหยุดชะงักที่อาจเกิดขึ้น : การสร้างระบบที่มีความเสถียรและเชื่อถือได้ เพื่อป้องกันปัญหาทางเทคนิคและการหยุดชะงักที่อาจเกิดขึ้น

     - ความยากลำบากสำหรับนักท่องเที่ยว : การพัฒนาระบบที่ใช้งานง่ายและสะดวกสำหรับนักท่องเที่ยวคนต่างด้าว

อย่างไรก็ตาม การพัฒนา Digital ID สำหรับคนต่างด้าวในประเทศไทยยังมีแนวโน้มที่ดีในอนาคต โดยมีการพัฒนาและการขยายผลอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการบูรณาการ Digital ID เข้ากับบริการและแพลตฟอร์มต่าง ๆ มากขึ้น ซึ่งจะช่วยเพิ่มคุณค่าและความสะดวกสบายสำหรับผู้ใช้ทุกคน

สรุป

เกาหลีใต้ประสบความสำเร็จในการพัฒนาระบบ Digital ID สำหรับคนต่างด้าว ด้วยปัจจัยสำคัญคือการนำของรัฐบาล เทคโนโลยี ความปลอดภัย การออกแบบ และการดำเนินงานที่เป็นขั้นตอน ประเทศไทยสามารถเรียนรู้จากเกาหลีใต้ โดยพัฒนาแพลตฟอร์มกลางที่เข้าถึงง่าย ใช้เทคโนโลยี Biometric ทางเลือก และสร้างความร่วมมือกับภาครัฐ เอกชน และภาคธุรกิจท่องเที่ยว การพัฒนาระบบ Digital ID ที่ครอบคลุมและปลอดภัยเป็นสิ่งสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจดิจิทัล และยกระดับคุณภาพชีวิตของคนต่างด้าวในประเทศไทย

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

แหล่งข้อมูลอ้างอิง : สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ETDA)

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech