หญิงชาว จ.อุบลราชธานี ร้องขอความช่วยเหลือบิดามารดาเป็นคนไทย แต่กลับไม่มีสัญชาติ เพราะระหว่างที่ครอบครัวไปทำงานที่ จ.จันทบุรีและให้กำเนิดตนเอง แต่ไม่ได้แจ้งเกิดในท้องที่ กระทั่งกลับอุบลราชธานี เมื่ออายุ 3 ขวบ จึงไปแจ้งเกิด แต่นายทะเบียนไม่รับแจ้ง
จากจุดเริ่มต้นเล็กๆ ความผิดปกติในการถือสัญชาติของชายคนหนึ่ง จนค้นพบขบวนการคนต่างชาติสวมสิทธิสัญชาติไทย โดยมีอดีตข้าราชการท้องถิ่นให้ความร่วมมือ นำไปสู่เครือข่ายอาชญากรรมทางเศรษฐกิจขนาดใหญ่ ที่มีความสัมพันธ์กับนายทหาร-นักการเมืองระดับประเทศ สร้างความเสียหายต่อระบบเศรษฐกิจมหาศาล
อัตราเด็กเกิดใหม่ลดลงตอนนี้ จะส่งผลกระทบโดยตรงต่อตลาดแรงงาน เศรษฐกิจ และสังคมผู้สูงอายุในอนาคต นักวิชาการ จึงมองว่า การรับรองสัญชาติให้เด็กชาติพันธุ์ และลูกแรงงานข้ามชาติ ที่เกิดในไทย อาจเป็นอีกหนึ่งหนทางในการแก้ปัญหาเด็กไทยเกิดลดลง รวมถึงการให้เด็กกลุ่มนี้ เข้าถึงสิทธิที่ควรจะได้รับอย่างเท่าเทียม
ยังมีเด็กชาติพันธุ์อีกจำนวนหนึ่ง ที่แม้จะเกิดบนแผ่นดินไทย แต่อยู่อย่างไร้สถานะ เพราะไม่เข้าใจและไม่รู้วิธีการ บทบาทของพี่ชายคนโต ทำให้ "แอลือทู" วัย 24 ปี ชาวบ้านปิล็อกคี่ อ.ทองผาภูมิ ต้องเป็นเสาหลักครอบครัว แม้จะอยากเรียนต่อปริญญาตรี แต่ก็ทำไม่ได้ เพราะไม่มีเงิน และไม่สามารถกู้ยืมเงินเรียนได้ เพราะไม่มีสัญชาติไทย
พาไปพบกับกลุ่มคนไร้สัญชาติ ที่มีความพยายามให้ได้มาซึ่งสัญชาติไทย โดยต้องผ่านกระบวนการสอบ ที่มีแม้กระทั่งการฝึกร้องเพลงชาติไทย ติดตามชมรายการ Big Story เรื่องใหญ่ Thai PBS วันพฤหัสบดีที่ 27 มิถุนายน 2562 เวลา 20.40 - 21.30 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมผ่านทีวีออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/live