ไทยพีบีเอสจะพาไปที่ชุมชนมอญ นครชุมน์ ริมแม่กลอง จ.ราชบุรี เพื่อเก็บผลมะตาด ซึ่งถือเป็นหนึ่งในพืชเด่นของอาหารมอญ แม้ว่าในปัจจุบันจะเข้าหน้าแล้งแล้ว แต่ยังมีมะตาดหลงฤดูให้ได้เก็บไปทำอาหารได้ ต้นมะตาดให้ผลมากในช่วงหน้าฝน แต่ยังพอมีผลให้ได้เก็บอยู่บ้างในช่วงหน้าร้อน เพียงพอสำหรับทำเมนูมอญขึ้นชื่อ "ฟะฮะเปร๊า" หรือแกงส้มมะตาด ที่อยู่คู่ครัวมอญจนกลายเป็นอาหารประจำสำรับ
แกงส้มรสจัด หนักเปรี้ยว เพราะใช้ผิวมะตาดสับ ปรุงรวมกับฟักทอง แตงโมอ่อน มะเขือเปราะ และใบแมงลัก ไม่เพียงเป็นเมนูแทบไร้ไขมัน แต่ภูมิปัญญามอญยังรู้จักใช้ผลมะตาดปรุงอาหาร เพราะเป็นพืชมีเมือกเหนียวเหมือนวุ้น ช่วยเคลือบแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
"มะตาดใบจักหยิกหยิก พลิ้วพลิกลมพัดสะบัดไหว ดอกขาวหอมหวนยวนใจ กลีบใหญ่แตกพวงร่วงพรู" กลิ่นหอมและรูปร่างของมะตาดบรรยายในนิราศพระประธม ของสุนทรภู่ แสดงให้เห็นว่าคนไทยรู้จักมะตาดมาตั้งแต่อดีต แต่ไม่ค่อยมีการนำมาประกอบอาหาร ขณะที่ชาวมอญนิยมนำมะตาดมาปรุงจนเป็นเอกลักษณ์ ทำให้มะตาดถูกเรียกอีกชื่อว่า "แอปเปิ้ลมอญ" สะท้อนนิสัยหาอยู่หากินง่ายจากธรรมชาติรอบตัว เพราะเดิมมะตาดเป็นพืชป่าพบได้ในทุกภาคของประเทศ
มะตาดเป็นพืชท้องถิ่นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีหลายชื่อเรียกตามกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ เช่น กลุ่มกะเหรี่ยงแดงเรียก "ตึครือเหมาะ", ไทใหญ่เรียก "ไม้ส้านหลวง" ขณะที่อีสานบ้านเราเรียก "บักสั้นใหญ่" ภูมิปัญญามอญในการประกอบอาหารที่สืบต่อกันมายาวนาน ยังทำให้ครัวมอญรู้จักเลือกรับประทาน "มะตาดข้าวเหนียว" ที่มีเนื้อนุ่มกว่า "มะตาดข้าวเจ้า" ซึ่งทุกวันนี้หลายบ้านเริ่มปลูกมากขึ้น