ฝายกั้นลำตะคองของเอกชน
ฝายกั้นลำน้ำลำตะคอง แห่งนี้ อยู่ติดกับบ้านพักส่วนบุคคล เขตบ้านท่าช้าง ต.หมูสี อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา ถูกรื้อถอนเป็นแห่งแรก เมื่อวันที่ 24 ม.ค.ที่ผ่านมา เปิดทางให้น้ำไหลได้อย่างสะดวกไทยพีบีเอสสอบถามชาวบ้านในพื้นที่ ให้ข้อมูลว่า
ฝายแห่งนี้สร้างขึ้นเพื่อกักเก็บน้ำ สำหรับสูบไปใช้ในบริเวณบ้านพักตากอากาศ 4-5 หลัง ของเอกชน ซึ่งชาวบ้านเรียกกันว่า “เป็นคนใหญ่คนโต”
ฝายที่สร้างจุดนี้ อยู่ห่างจากน้ำผุดท่าช้าง ประมาณ 1 กม.ในปีที่เกิดภัยแล้ง ลำน้ำลำตะคอง ช่วงที่ไหลลงมาจากเขตอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ จะแห้งขอด
แต่เมื่อไหลลงสู่ด้านล่าง เขต ต.หมูสี บ่อน้ำผุดท่าช้าง ที่มีน้ำไหลตลอดปี จะเติมน้ำลงสู่ลำตะคอง จากจุดนี้มีการสร้างฝายหลายแห่ง ในพื้นที่ 7 ตำบล ใน อ.ปากช่อง ตลอดลำน้ำ เพื่อชะลอและกักเก็บน้ำสูบไปใช้ประโยชน์ ก่อนที่ลำน้ำลำตะคองจะไหลเข้าเขื่อนลำตะคอง
สำรวจฝายกั้นลำตะคอง
ปลายปี 2562 จ.นครราชสีมา ตั้งคณะกรรมการสำรวจสิ่งล่วงล้ำลำน้ำลำตะคองตอนบน ยาวกว่า 160 กม.และพบว่ามีสิ่งปลูกสร้างล่วงล้ำลำน้ำ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นฝาย จำนวน 447 แห่ง ในจำนวนนี้มี 119 แห่งที่ต้องถูกรื้อถอนทันที ซึ่งได้รื้อถอนไปแล้ว 6 แห่ง และต้องรื้อถอนส่วนที่เหลือให้แล้วเสร็จภายในเดือน ก.ค.นี้
อีก 262 แห่ง อยู่ระหว่างการเจรจากับเอกชนเพื่อให้รื้อถอนเองและปรับปรุงทำความสะอาดให้น้ำไหลได้สะดวก ส่วนอีก 66 แห่ง จะไม่ถูกรื้อถอนเพราะมีประโยชน์และขออนุญาตถูกต้อง
การรื้อถอนฝายและสิ่งล่วงล้ำลำน้ำลำตะคอง เป็นหนึ่งในแนวทางการจัดการน้ำรับมือภัยแล้งในระยะยาวของจังหวัดนครราชสีมา โดยมี ศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทาน 904 วปร. เป็นที่ปรึกษา และส่งเสริมให้จิตอาสาพระราชทานในจังหวัดนครราชสีมาได้ดูแลรักษาลำตะคองร่วมกับภาครัฐ
นายสุรพันธ์ ศิลปสุวรรณ นายอำเภอปากช่อง จ.นครราชสีมา ยอมรับว่า การรื้อถอนฝายและสิ่งล่วงล้ำลำน้ำลำตะคองทำให้มีผู้เสียประโยชน์ การทำงานของจิตอาสาพระราชทาน จะช่วยลดความขัดแย้งได้นี้ในระดับหนึ่ง แต่หากเอกชนที่ไม่ยอมรื้อถอนฝายและสิ่งปลูกสร้าง ทางจังหวัด ได้ตั้งคณะทำงานเจรจาการรื้อถอน มีกรมเจ้าท่าเป็นหัวหน้าคณะทำงาน ที่อาจต้องบังคับใช้กฎหมาย
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ใกล้ชิดกับประชาชน ก็จะหนักใจหน่อย ที่ต้องไปรื้อถอนฝายของเอกชน นายอำเภอปากช่อง กล่าว
รื้อฝายทำได้ยาก
ข้อมูลจากสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดนครราชสีมา ระบุว่า หากรื้อถอนฝายกั้นลำตะคองได้กว่า 100 แห่ง จะเพิ่มปริมาณน้ำไหลเข้าเขื่อนลำตะคองได้กว่า 10 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อปี
แต่แผนที่จะต้องต้องรื้อถอนฝายกว่า 100 แห่งให้แล้วเสร็จภายในเดือน ก.ค.นี้ หรือเหลือเวลาอีก 6 เดือน (จาก 1 ก.พ. 63) ต้องจับตาว่าภาครัฐจะทำสำเร็จหรือไม่
ไทยพีบีเอสสำรวจฝายกั้นลำตะคองในเขตตำบลขนงพระ ซึ่งมีฝายกว่า 100 แห่ง แต่มีเพียง 2 แห่งเท่านั้น ที่จะถูกรื้อถอนในเดือน ก.พ.นี้ เจ้าหน้าที่ให้ข้อมูลว่า ฝายที่รื้อถอนได้จะต้องอยู่ในพื้นที่ที่ทางเข้าออกไม่อยู่ในที่ดินส่วนบุคคล เพื่อลดความขัดแย้ง แต่ฝายส่วนใหญ่อยู่ในที่ตั้งบ้านพักตากอากาศ และรีสอร์ต
นอกจากนี้ยังพบว่า ฝายที่สร้างในรีสอร์ตเพื่อรับนักท่องเที่ยวบางแห่ง ผู้ประกอบการนำใบอนุญาตก่อสร้างมาแสดงต่อเจ้าหน้าที่ แต่ใบอนุญาตที่ออกเมื่อหลายปีก่อน อาจต้องมีการพิจารณาว่าจะถอนใบอนุญาตหรือไม่
ไทยพีบีเอสได้ข้อมูลว่า มีการตรวจสอบว่ามีกลุ่มผู้แสวงหาผลประโยชน์ เรียกรับเงินจากผู้ประกอบการรีสอร์ตที่สร้างฝายหรือไม่