เมื่อวันที่ 16 มีนาคม 2025 Google ได้ปล่อยดาวเทียม Firesat ร่วม 50 ดวง ซึ่งอาจจะเป็นดาวเทียมที่พลิกเกมการต่อสู้กับไฟป่าได้ดีและมีประสิทธิภาพที่มากขึ้นผ่านเทคโนโลยีการตรวจจับความร้อนสมัยใหม่ที่แม่นยำและละเอียดมากกว่าอดีต
ไฟป่ากลายเป็นหนึ่งในภัยพิบัติที่เกิดถี่และรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่ประสบภัยแห้งและคลื่นความร้อนซึ่งมากกว่าที่เคย การรับมือกับปัญหาไฟป่าไม่ใช่แค่เรื่องของการดับไฟ แต่คือเรื่องของเวลา เพราะวินาทีที่ไฟเริ่มลุกไหม้อาจเป็นจุดที่คั่นกลางระหว่างไฟป่าที่ควบคุมสถานการณ์ได้ กับไฟป่าที่กลายเป็นภัยพิบัติ
เมื่อปัญหาไฟป่านั้นขึ้นกับเวลา ดาวเทียมจึงเป็นเทคโนโลยีที่สามารถจับภาพไฟป่าในจุดที่ยากต่อการเข้าถึงได้อย่างรวดเร็วที่สุด แต่ก็ยังติดข้อจำกัดหลายจุด ไม่ว่าจะเป็นความละเอียดของภาพที่ต่ำ หรือความถี่ในการอัปเดตที่นานหลายชั่วโมงของวงโคจร ทำให้ไม่สามารถเห็นไฟที่เพิ่งเริ่มลุกไหม้ได้ โดยเฉพาะหากการลุกไหม้ยังกินพื้นที่เล็กกว่าสนามฟุตบอล
Google.org หรือแผนกงานที่ก่อตั้งขึ้นมาเพื่อสนับสนุนโครงการที่ใช้เทคโนโลยีในการแก้ปัญหาสำคัญของมนุษยชาติ ไม่ว่าจะเป็นภาวะโลกร้อน ความยากจน หรือภัยพิบัติด้านสิ่งแวดล้อม โดยการให้ทุน สนับสนุนเทคโนโลยี และส่งผู้เชี่ยวชาญจากกูเกิลไปช่วยเหลือองค์กรไม่แสวงหากำไรทั่วโลก และไฟป่าก็คือหนึ่งในโจทย์ที่ตัวของกูเกิลเองให้ความสำคัญ สามารถเห็นได้จากการมีระบบแจ้งเตือนไฟป่าในบริการ Google Maps ในหลายพื้นที่ให้บริการทั่วโลก
โครงการดาวเทียม FireSat เป็นโครงการกลุ่มดาวเทียม (Satellite Constellation) ที่ออกแบบมาสำหรับภารกิจเดียว คือการตรวจจับและติดตามไฟป่าโดยเฉพาะ โดยได้ร่วมมือกับพันธมิตรอย่าง Earth Fire Alliance มูลนิธิ Gordon & Betty Moore Foundation และบริษัทเทคโนโลยีอวกาศ Muon Space
ดาวเทียม FireSat เป็นระบบที่พัฒนาขึ้นมาเฉพาะทั้งในแง่ของฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์ เพื่อทำหน้าที่หลักในการตรวจจับความร้อนจากไฟป่า หัวใจสำคัญของดาวเทียมคือ ตัวตรวจวัดอินฟราเรดรุ่นใหม่ ที่กูเกิลพัฒนาร่วมกับ Muon Space และ Environmental Defense Fund ซึ่งสามารถตรวจจับความร้อนจากไฟป่าที่มีขนาดเพียง 5x5 เมตร หรือเท่ากับขนาดของห้องเรียนเล็ก ๆ หนึ่งห้องได้จากอวกาศ
เพราะแค่ฮาร์ดแวร์อย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ ซอฟต์แวร์ที่กูเกิลพัฒนาขึ้นมาได้มีการใช้ AI ทำงานร่วมกับข้อมูลจากดาวเทียมเหล่านี้ FireSat จะวิเคราะห์ภาพแต่ละภาพเทียบกับ “พันภาพก่อนหน้า” ของตำแหน่งเดียวกันบนโลก เพื่อดูว่ามีจุดร้อนใหม่เกิดขึ้นหรือไม่ พร้อมนำปัจจัยอื่น ๆ มาพิจารณาร่วมด้วย เช่น สภาพอากาศในพื้นที่ ความชื้น ลักษณะภูมิประเทศ หรือแม้แต่โครงสร้างพื้นฐานใกล้เคียงอย่างถนนหรือสายไฟฟ้า โดยที่ข้อมูลทั้งหมดนี้จะถูกประมวลผลแบบเกือบจะเรียลไทม์ (near real-time) และอัปเดตใหม่ ทุก ๆ 20 นาที จากทั่วโลก และเพื่อให้แน่ใจว่า AI จะสามารถตรวจจับไฟเล็ก ๆ ได้จริง ทีมวิจัยยังได้ทดสอบเซนเซอร์และโมเดล AI เหนือพื้นที่ที่มีการเผาควบคุม (Controlled Burns) เพื่อเก็บข้อมูลจริงมาฝึกสอนระบบ และวางรากฐานของฐานข้อมูล (Ground Truth Dataset) สำหรับการพัฒนาโมเดลตรวจจับไฟในอนาคต
ดาวเทียมดวงแรกของกลุ่ม Firesat ได้ถูกส่งออกนอกโลกไปเรียบร้อยแล้วเมื่อ 15 มีนาคม 2025 ด้วยจรวด Falcon 9 ในภารกิจ Transporter-13 นับเป็นดาวเทียมดวงแรกจากโครงการที่มีแผนจะส่งขึ้นไปทั้งหมด 50 ดวง และเมื่อระบบทั้งหมดพร้อมใช้งาน FireSat จะกลายเป็นหนึ่งในเครือข่ายดาวเทียมที่มีศักยภาพสูงที่สุดในการปกป้องโลกจากไฟป่า
ข้อมูลจาก FireSat ไม่เพียงแต่จะช่วยเจ้าหน้าที่ดับเพลิงรับมือกับสถานการณ์แบบเรียลไทม์เท่านั้น แต่ยังกลายเป็นชุดข้อมูลใหม่ระดับโลกที่สามารถนำมาใช้ในการ จำลองการลุกลามของไฟ (Fire Propagation Models) สร้างแบบจำลองพฤติกรรมของไฟ (Wildfire Behavior) หรือแม้แต่ใช้เพื่อทำความเข้าใจผลกระทบทางระบบนิเวศในระยะยาวได้ ซึ่งทาง กูเกิลเองก็มีแผนสำหรับการเปิดให้ข้อมูลเหล่านี้เป็นโอเพนซอร์สที่ทุกคนสามารถเข้าถึงได้
การลงทุนในโครงการวิทยาศาสตร์เหล่านี้ไม่ใช่แค่การช่วยดับไฟ แต่คือการสร้างความร่วมมือระยะยาวที่เปิดโอกาสให้นักวิทยาศาสตร์ นักวางนโยบาย หน่วยงานภาครัฐ และชุมชนทั่วโลก สามารถเข้าถึงข้อมูลระดับสูงที่เคยมีเฉพาะในมือรัฐบาล หรือองค์กรอวกาศขนาดใหญ่เท่านั้น
สุดท้ายแล้ว การเฝ้าระวังไฟป่าจากอวกาศ ไม่ใช่แค่เรื่องของเทคโนโลยี หรือองค์กรการกุศล แต่มันคือคำถามสำคัญว่า ในขณะที่โลกกำลังจะเผชิญกับไฟป่ามากขึ้น เราจะสามารถนำเทคโนโลยีมาใช้อย่างไรเพื่อรักษาผืนป่าที่มีอยู่บนโลกนี้ให้แก่ลูกหลานของเราให้ได้มากที่สุดที่ทำได้
เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
