ผศ.นพ.กำธร มาลาธรรม รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลรามาธิบดี คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ม.มหิดล และนายกสมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย เขียนบทความผ่านเฟซบุ๊กเพจ Mahidol Channel หลังมีกระแสในสื่อสังคมออนไลน์ว่า “Amoxicillin ป้องกันโควิด-19 ได้”
โลกยุคโควิด เต็มไปด้วยข้อมูลข่าวสาร จริงบ้างเท็จบ้าง ข้อมูลจริงมักเข้าใจยาก ข่าวปลอมมักมีเสน่ห์ดึงดูดให้คนหลงเชื่อ เช่นที่มีการส่งต่อกันอย่างแพร่หลายขณะนี้คือ “Amoxicillin ป้องกันโควิด-19 ได้” ก่อนจะเชื่อต้องรู้จักยาและเชื้อให้ดีก่อน
Amoxicillin คืออะไร?
Amoxicillin เป็นยาต้านแบคทีเรีย แต่คำที่คนคุ้นกันมากกว่าก็คือ “ยาปฏิชีวนะ” ซึ่งทำให้เข้าใจผิดได้ว่า ยากลุ่มนี้ฆ่าเชื้อได้ทุกอย่าง ความจริงยาปฏิชีวนะ คือ กลุ่มของยาที่ได้จากการสกัด หรือดัดแปลงมาจากสารเคมีที่ได้จากสิ่งมีชีวิตอื่น (กึ่งสังเคราะห์) สิ่งมีชีวิตที่เป็นแหล่งกำเนิดของยาปฏิชีวนะส่วนใหญ่คือ เชื้อรา และยาปฏิชีวนะส่วนใหญ่ มักมีฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย เราจึงใช้ยาปฏิชีวนะเป็นยาต้านแบคทีเรีย ซึ่งจะไม่มีฤทธิ์ต้านเชื้อรา เชื้อไวรัส หรือเชื้ออื่นใด นอกจากแบคทีเรีย
Amoxicillin ใช้อย่างไร?
เนื่องจาก amoxicillin เป็นยาที่ถูกดัดแปลงมาจาก penicillin ที่เราใช้รักษาการติดเชื้อพวก streptococci เช่น ทอนซิลอักเสบ ได้ผลดี เรารับประทานยานี้เพียงวันละสามครั้ง สะดวกกว่า penicillin ที่ต้องรับประทานก่อนอาหารวันละสี่ครั้ง
ถ้าใช้ penicillin เรามักจะลืมกินยา เราจึงนิยมใช้ amoxicillin ในการรักษาทอนซิลอักเสบ หรือลำคออักเสบ ต่อมน้ำเหลืองอักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อกลุ่ม streptococci ส่วน COVID-19 เกิดจากการเชื้อไวรัส SARS-CoV-2
ดังนั้น ไม่ว่ายาต้านแบคทีเรียชนิดใด รวมทั้ง amoxicillin จึงไม่มีฤทธิ์ต้านเชื้อ SARS-CoV-2 หมายความว่า amoxicillin ไม่มีประสิทธิภาพในการป้องกันหรือรักษา COVID-19 ได้แน่นอน
ผลเสียหากกิน Amoxicillin เพื่อรักษาโควิด-19?
ถ้าเรากินยา amoxicillin โดยเข้าใจว่ายานี้ ป้องกันหรือรักษาโควิด-19 ได้ แล้วเราไม่ป้องกันตนเอง เช่น ถอดหน้ากากเมื่ออยู่หลาย ๆ คน เราก็จะติดเชื้อมาได้ และเมื่อติดเชื้อแล้ว ถ้ายังเข้าใจว่า amoxicillin รักษาได้ ก็ทำให้ชะล่าใจ ไม่ไปรับการตรวจรักษาอย่างถูกต้องและทันการณ์ เป็นผลร้ายไปอีกแบบหนึ่ง
รวมถึงยังเป็นการทำให้เชื้อแบคทีเรียดื้อยาได้มากขึ้นด้วย เพราะการใช้ยาที่ไม่เหมาะสม จะทำให้เชื้อเหล่านี้ สามารถพัฒนาตนเองให้สามารถทำลายยาได้ และมีชีวิตต่อไปได้ คือ การดื้อยานั่นเอง ถ้าเราติดเชื้อดื้อยาเหล่านี้ การรักษาจะยุ่งยากมากขึ้น เสียค่าใช้จ่ายมากขึ้น หรืออาจถึงขั้นเสียชีวิตได้
นอกจากนี้ ยังมียาต้านแบคทีเรียอีกหลายชนิด เช่น azithromycin ที่มีคนเชื่อว่าใช้รักษาโควิด-19 ได้ ซึ่งก็ไม่เป็นความจริงเช่นเดียวกัน
ทำไมกิน Amoxicillin แล้วหายเจ็บคอ หรือหายจากโควิด-19 ได้ ทั้งที่ตัวยาไม่มีฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัส?
คำตอบคือ ไข้หวัด หรือลำคออักเสบ ที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส (รวมทั้งโควิด-19 ด้วย) สามารถหายได้เอง เพียงแต่โควิด-19 เกิดจากเชื้อโคโรนาไวรัส ที่ภูมิคุ้มกันของเราไม่รู้จักมันมาก่อน ผู้ติดเชื้อจำนวนหนึ่งจึงมีอาการรุนแรง แต่ผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรง ส่วนใหญ่จะหายโดยไม่ต้องใช้ยาใด ๆ ด้วยเหตุนี้ จึงมีคนเข้าใจผิดอย่างยิ่งว่า amoxicillin รักษาการติดเชื้อไวรัส (รวมทั้งโควิด-19) ได้
ใช้ยาอย่างไรให้ปลอดภัยในยุคโควิด-19
เมื่อเจ็บป่วย โดยเฉพาะถ้าสงสัยว่าติดโควิด-19 ไม่ควรหลงเชื่อข่าวสารเท็จต่าง ๆ ที่แนะนำให้ใช้ยาใด ๆ และไม่ควรซื้อยาต้านแบคทีเรียมารับประทานเอง เพราะอาจได้ยาไม่ตรงกับโรค และเกิดอันตรายดังที่กล่าวมาแล้ว รวมทั้งยังเป็นการเสียทรัพย์โดยไม่เกิดประโยชน์ใด ๆ เลย
