หมอเตือน! เสพติดแอปพลิเคชันดังทุกวัน "กระตุ้นโรคจิตแฝง"

วันนี้ (6 พ.ย.2566) ผู้สื่อข่าวรายงานว่า เพจเฟซบุ๊ก สาระสมองกับ อจ.หมอสุรัตน์  เผยแพร่ข้อมูล ผศ.นพ.สุรัตน์ ตันประเวช แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านสมองและระบบประสาท ระบุว่าพบเคสเล่น TikTok และ Reel กระตุ้นโรคจิตแฝง

โดยระบุว่าเร็วๆนี้ เจอคนไข้ผู้หญิงเป็นข้าราชการอายุราว 40 ปี เล่น TikTok ติดงอมแงม ต่อมาเห็นภาพหลอน คือ ปกติคนไข้หูแว่ว ประสาทหลอนเป็นคนไข้จิตเวช แต่รับปรึกษาอายุรกรรมสมอง เพราะเป็นเร็ว เป็นแปลกๆ

คนนี้เล่น TikTok Reel มา 4 เดือนโพสต์ทุกวัน ดูวีดิโอวนๆ ไปมา กดทั้ง Like ทั้ง Share มันสนุก รู้ใจหัวเราะไป หลุดโลกความจริง เค้าว่างั้นจนผลิตคอนเทนต์เอง วิ่งตาม Like Share คือมีคนกด Like Share Comment มีความสุข โดปามีนหลั่ง

คนไข้คนนี้ 5 วันมานี้ มีคนกระซิบให้ทำ video อย่างนั้นอย่างนี้ บอกเทคนิค เริ่มหลอนเห็นคนคุยด้วยไปนั่น เค้ามาแล้ว มากระซิบด้วย เห็นไหมมีผู้ชายใส่ชุดดำมาตาม จนญาติเอามาส่งโรงพยาบาล เรื่องแบบนี้ไม่ใช่เรื่องที่ไม่เคยเจอ เพราะเดือนก่อนก็เจอป้าคนนึงนั่งเล่น TikTok วนไป โลกหลุดไปอยู่ใน TikTok วนหาทางออกไม่เจอ พอมาในชีวิตจริง ก็มีชีวิตหลอน TikTok หลุดออกมาอยู่ด้วย มีคนบอกให้ทำนั่นนี่

อ่านข่าว ไขคำตอบ! "แย้มธี่หยด"ไม่ใช่ผีเข้า โรคสมองอักเสบจากภูมิคุ้มกัน

Video วน Loop และความหลอน

หมอสุรัตน์ อธิบายอีกว่า ข้อสงสัยคือ เล่นวนๆไป สนุกดี หัวเราะก๊ากๆ ไม่เห็นเป็นไรเลย ไถไปเรื่อยๆ เป็นวัน ลืมคืนก็หนุกดี แต่คนที่มีโรคจิตแฝง หรือภาวะทางอารมณ์ไม่มั่นคงอาจไม่ใช่ คนเป็นจิตเภท Schizophrenia บางทีแยกโรคจริง โรคไม่จริงไม่ออก และมักเสพคอนเทนต์หลุดจากความจริง อัลกอริทึมก็จับคราวนี้ feed ใส่หนักๆ หลอนหนักไปอีก

Tammy Qiu จาก Stanford University Human-Centered Artificial Intelligence กล่าวถึงความเห็นของนักจิตวิทยาที่มีต่อ social media ที่มีอัลกอริทึมสำหรับ feed ให้คนติดหนึบว่า

การออกแบบ video หรือ content และการไถฟีดแบบไม่สิ้นสุดแบบนี้ เป็นออกแบบแบบเหยื่อล่อสมอง หรือที่เรียกว่า Hook นั่นเอง โดยการออกแบบหวังเอาชนะ การยับยั้งชั่งใจในสมอง โดยการกระตุ้นให้สมองหลั่งสารโดปามีน (dopamine) ซึ่งเหมือนการเสพติดยาเสพติด

และเราก็ทราบว่า Dopamine ที่ทำให้เกิดโรคจิตได้ด้วย คือมันแชร์จุดกำเนิดเดียวกัน ยาต้านโรคจิต จึงใช้ยาที่ต้านสาร Dopamine เช่น Haloperidol ในปี 2021 นักวิจัย Ghosh และคณะตีพิมพ์ในวารสาร International Journal of Recent Scientific Research ก็รายงานคนไข้ที่ติด video TikTok แล้วก็เกิดอาการหลอน โรคจิตกำเริบแบบนี้เหมือนกัน บางคนหลอนมีคนสั่งนู่นนี่

ส่วนตัวคิดว่า เหตุที่ทำให้หลอนๆ จาก video platform แบบ TikTok Reel แบบนี้ เป็นได้หลายประการ

• การเล่นจนติดนานๆ กระตุ้น Dopamine สูงขึ้น นั่นก็เป็นสาเหตุของจิตหลอน

• ส่วนใหญ่คนปกติทั่วไป ไม่น่าจะเป็นไร แต่ใครเป็น trait คือโรคจิตแฝงที่รอการกระตุ้น ก็อาจแสดงอาการได้ง่ายขึ้น

• Video ที่มีลักษณะหลอน ๆ มีเยอะ ทั้งที่แบบสาวจีนร้องเต้น ภาษะอะไรก็ไม่รู้ ต๊อก ๆ วนไป วนมา นี่ก็หลอน คนทำเสียงดังๆ กรี้ดๆ ก็มี นี่ก็หลอนที่ทำแบบ Live แล้วเจอกับคนที่ทำท่าแปลกๆ พูดจาเหมือนหุ่นยนต์ แถมทำแบบนี้วนซ้ำๆ ที่เรียกว่า NPC Live หรือการแสดงเป็นบอท(bot) อันนี้อาจารย์ว่า คนโรคจิต อาจดูหลอน ๆ ก็ได้นะ

• อัลกอริทึม ที่มันจะฟีด แต่เรื่อง ๆ ที่เราดู ก็จะทำให้คนที่ชอบดูอะไรแปลก ๆ หลอน ๆ ได้รับ ฟีดอยู่นั่นแหละนะ ไม่หลุดไปสักที อยู่ในโลกที่หลุดจากความจริง

• ในทางกลับกัน คนที่เป็นโรคจิตเวช บางทีก็ไม่กล้าหรือไม่อยากออกไปสังคม ก็ใช้ Tiktok Reel หรือ social media อื่นๆ เป็นช่องทาง

ทั้งนี้หมอแนะนำว่า ดูแลบุตรหลาน หรือคุณแม่ที่แก่เฒ่าหน่อยว่า เล่นมากไปไหม เล่นแล้วมีสับสนใน social media กับความจริงไหม หรือดูแล้วหลอนไหม หากมีก็ชวนกันไปเจอจิตแพทย์ 

ข้อมูลเพิ่มเติม 

https://hai.stanford.edu/.../psychiatrists-perspective...

https://www.researchgate.net/.../AN-UNUSUAL-CASE-OF-VIDEO...

https://link.springer.com/.../10.1007/s00127-023-02537-6...